سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
در دهه ، ۱۹۸۰دانشمندان گزارش دادند كه حفره‌اي در لايه ازن قطب جنوب ايجاد شده كه اين حفره دراين مقطع زماني از لحاظ اندازه بسيار گسترده شده است و يكي از مهمترين دلايل ايجاد اين حفره،انتشار گازهاي مخرب لايه ازن است.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از ایرنا، كارشناسان درسال ۱۹۷۰ادعا كردند كه مواد شيميايي مصنوعي به نام گازهاي كلروفلوروكربن‌ها موجب تخريب لايه ازن زمين مي‌شود.
به دنبال اين امر كشورها با تدوين پروتكل مونترال در يك عزم جهاني تلاش براي حذف مواد مخرب لايه ازن را آغاز كردند.
هدف از پروتكل مونترال در درجه اول محدودسازي و سپس حذف كامل هرگونه توليد يا مصرف مواد مخرب لايه ازن توسط كشورهاي عضو است . در صورت اجراي مناسب مفاد اين تعهدنامه از تخريب بيشتر لايه ازن جلوگيري مي‌شود و در نهايت ، امكان بازيابي و ترميم مجدد بخش‌هاي تخريب شده آن نيز فراهم خواهد شد.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد، متيل برومايد به عنوان يكي از مواد مخرب لايه ازن بايد از چرخه مصرف اين مواد حذف شود.
اين در حالي است كه تاكنون ايران به ۹۰درصد از تعهدات خود در اين پروتكل عمل كرده است.
دراين ميان ماده متيل برومايد يكي از مواد مخرب لايه ازن است كه در بخش كشاورزي كاربرد دارد . براساس پروتكل مونترال اين ماده بايد توسط جمهوري اسلامي ايران تا سال ۲۰۱۵حذف شود.
بر پايه برآوردهاي انجام شده ميزان مصرف متيل برومايد در جهان به عنوان يكي از مواد مخرب لايه ازن در طول سال‌هاي ۱۹۸۴تا ۱۹۹۲به طور متوسط در حدود سه هزار و ۷۰۰تن افزايش داشته است.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد ۹۷درصد مصرف اين ماده براي ضدعفوني مصرف مي‌شود كه از اين مقدار ۷۵درصد مربوط به كشورهاي پيشرفته است. همچنين حدود ۷۰ درصد متيل برومايد مصرفي براي ضدعفوني خاك مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
از سوي ديگر حدود ۲۰درصد مصرف ساليانه اين ماده جهت ضدعفوني كالاهاي انباري به كار مي‌رود. علاوه براين متيل برومايد عمدتا به عنوان يك ماده ضدعفوني‌كننده براي كنترل آفات و بيماري‌هاي نباتي در كشاورزي و همچنين كنترل آفات انباري و قرنطينه‌اي و ضدعفوني اماكن و ساختمان‌ها به كار گرفته مي‌شود.
براساس مستندات دفتر حفاظت لايه ازن سازمان حفاظت محيط زيست ، برآورد شده است كه به طور ميانگين ۶۴درصد نشر متيل برومايد به جو زمين مربوط به مصارف كشاورزي و فعاليت‌هاي مربوط به آن است كه اين ميزان بسته به روش كاربرد ، شرايط محيط و عوامل ديگر متفاوت است .
همچنين مقادير كمتري از متيل برومايد به عنوان ماده اوليه شيميايي، براي بعضي مصارف صنعتي و شيميايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه به علت بسته بودن شرايط نگهداري ، ميزان انتشار آن در اين حالت بسيار كم است .
بر اين اساس ، عمده‌ترين منبع انساني مصرف و نشر متيل برومايد مربوط به كاربرد آن به عنوان يك ماده ضدعفوني‌كننده است.
اين درحالي است كه مصرف اين ماده را مي‌توان با انتخاب جايگزين‌هايي كاهش داد يا حذف كرد.
در حال حاضر كشورهاي توسعه يافته بيشتر مصارف متيل برومايد خود را حذف كرده‌اند و كشورهاي درحال توسعه به‌دليل وجود برخي‌محدوديت‌هاي اجتماعي، فقدان يا كمبود تكنولوژي‌هاي مناسب و عوامل ديگر نياز به زمان بيشتري براي كاهش و حذف متيل برومايد دارند.
براي كشورهاي در حال توسعه زمان بندي حذف اين ماده شامل تثبيت ميزان مصرف در سال ۲۰۰۲بر مبناي ميانگين مصرف سال‌هاي ، ۱۹۹۵-۹۸كاهش ۲۰ درصدي تا سال ۲۰۰۵و حذف كامل تا ابتداي سال ۲۰۱۵است .
** وضعيت مصرف متيل برومايد در ايران
گاز متيل برومايد نخستين بار در ايران در سال ۱۹۶۵ميلادي براي جلوگيري از انتشار “كرم غوزه خوار” پنبه از قسمت مركزي به قسمت شمال كشور كه اكثر زمين‌هاي كشاورزي آن تحت كشت پنبه بود ، به كار برده شد.
همچنين در سال ۱۹۷۱براي كنترل انتشار و توزيع كرم ساقه خوار برنج كه يك آفت قرنطينه‌اي است و تمامي شاليزارهاي استان‌هاي گيلان و مازندران را آلوده كرده بود، متيل برومايد در حجم زياد براي پاكسازي استفاده شد.
از آن زمان به بعد، اين گاز به طور گسترده به عنوان يك ضدعفوني‌كننده اصلي جهت قرنطينه نباتي و مديريت آفات انباري پس از برداشت محصولات كشاورزي استفاده مي‌شود.
متوسط ميزان مصرف متيل برومايد در ايران در طي سال‌هاي ۱۹۹۵تا ۲۰۰۴ ميلادي بين ۶۰تا ۸۰تن در سال بوده‌است كه بيشتر از ۶۰درصد آن براي ضدعفوني آفات قرنطينه‌اي و مابقي در جهت ضدعفوني آفات غيرقرنطينه‌اي در بخش كشاورزي (انبارهاي غلات، خرما، برنج، كشمش و ضد عفوني خاك نهالستان ها، نشاكاري‌ها و گلخانه ها) و همچنين ضد عفوني كردن ساختمان‌ها ، آزمايشگاه‌ها و موزه‌ها بر عليه موريانه‌ها ، چوب خوارها و غيره و همچنين براي مبارزه با موش و پاكسازي كالاها در كشتي‌هاي باري يا جنگي استفاده مي شود.
** حذف متيل برومايد بر اساس پروتكل مونترال
به گزارش دفتر حفاظت لايه ازن سازمان محيط زيست ، متيل برومايد در فهرست مواد تحت كنترل پروتكل مونترال تنها ماده پيوست اين پروتكل است و تمام كشورهاي درحال توسعه عضو پروتكل مونترال كه در گروه كشورهاي مشمول ماده ۵ اين پروتكل قرار گرفته ، متعهد شده‌اند كه توليد و مصرف اين ماده را تا ابتداي سال ۲۰۱۵ميلادي حذف كنند.
با فعاليت‌هاي انجام شده توسط تمام كشورهاي عضو پروتكل از سال ۱۹۹۱ تا پايان سال ۲۰۰۶ميلادي ميزان مصرف جهاني متيل برومايد از ۶۶هزار و۴۳۰ تن به ۱۸هزار و ۱۴۰تن (معادل ۷۳درصد) كاهش يافته است.
ميزان توليد اين ماده در كشورهاي در حال توسعه در سال ۲۰۰۵معادل ۳۹ درصد ميانكين توليد آن در سال‌هاي پايه (متوسط سال‌هاي ۱۹۹۵تا (۱۹۹۸ بوده است.
اين در حالي است كه متيل برومايد براي كنترل آفات قرنطينه‌اي و يا غير قرنطينه‌اي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. آن دسته از مصارف متيل برومايد كه براي كنترل آفات قرنطينه‌اي و يا تا ۲۱روز پيش از زمان بارگيري محصولات جهت صادرات به كار گرفته مي‌شود، به عنوان مصارف قرنطينه‌اي شناخته مي‌شود.
اين قبيل مصارف بر اساس مقررات پروتكل مونترال معاف بوده و كشورهاي عضو محدوديتي براي استفاده از اين ماده دراين دسته از كاربردها ندارند.
تا پايان سال ۲۰۰۶ميلادي حدود ۳۵درصد از كل مصارف متيل برومايد در بخش كنترل آفات قرنطينه‌اي و براي ضد عفوني محصولات پيش از بارگيري مورد استفاده قرار گرفته است. درهمين زمان حدود ۴۸درصد مربوط به مصارف غير قرنطينه‌اي بوده است. كشورهاي در حال توسعه در سال ۱۹۹۳حدود ۱۳درصد از كل مصرف جهاني اين ماده را به خود اختصاص داده‌اند كه تا پايان سال ۲۰۰۵ ميلادي اين مقدار به ۴۵درصد رسيده است.
در ايران متيل برومايد در بخش كشاورزي براي ضد عفوني خاك و محصولات انباري جهت كنترل آفات قرنطينه‌اي و غير قرنطينه‌اي مورد استفاده قرار مي گيرد.
ميانگين مصرف متيل برومايد در كشور در بخش قرنطينه‌اي در طول سال هاي پايه ( ۱۹۹۵تا ۲۶/۷ (۱۹۹۸تن بوده است كه با اجراي پروژه‌ها و برنامه هاي حذف متيل برومايد در كشور اين مقدار در سال ۲۰۰۶ميلادي به ۹تن كاهش يافته است.
در حال حاضر پروژه حذف باقي مانده مصرف متيل برومايد در بخش ضد عفوني خاك نهالستان‌هاي زيتون، باغات، نشا كاري‌ها و گلخانه‌ها در دست طراحي و اجرا است . فعاليت‌هاي اين پروژه در راستاي جايگزيني متيل برومايد با تلفيقي از روش استريليزه كردن با بخار آب و مديريت يكپارچه آفات طراحي وبرنامه ريزي شده‌است .
با تكميل اين پروژه كه مراحل اجرايي آن با همكاري مشترك سازمان حفظ نباتات، سازمان توسعه صنعتي ملل متحد و دفترحفاظت لايه ازن سازمان حفاظت محيط زيست درحال انجام است ، ميزان ۱۴/۴تن از مصرف متيل برومايد تا سال ۲۰۱۲ميلادي حذف مي‌شود.
به هر حال تاكنون ايران توانسته‌است بااجراي برنامه‌هاي آموزشي، اعمال ضوابط ومقررات مناسب و اجراي پروژه‌هاي جايگزيني متيل برومايد ، به تعهدات خود نسبت به پروتكل مونترال در زمينه كنترل مصرف اين ماده بخوبي عمل كند.