سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
گوزن زرد ايراني يكي از گونه‌هاي نادر گوزنهاي جهان محسوب مي‌شود كه زماني بخش عظيمي از جنوب غربي ايران را جولانگاه خود ساخته بود.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از ایرنا ، اين گونه پستاندار جثه‌اي درشتر از گونه اروپايي دارد و در قسمت پشت و پهلو داراي خالهاي مشخص سفيد است.
دير زماني نخستين زيستگاه گوزن زرد ايراني منطقه دز و كرخه و جنگلهاي گرمسيري خوزستان با دشتهاي كم ارتفاع و رودخانه‌هاي پر آب و درجه حرارت بالاي اين استان بوده است.
در سال ۱۳۳۵در زمانيكه تصور ميشد نسل اين پستاندار زيبا براي هميشه منقرض گشته است گزارشي از مشاهده تعداد اندكي گوزن زرد در حاشيه رودخانه كرخه اعلام گرديد.
اين امر باعث شد كانون شكار ايران اين حيوان را تحت گونه حمايت شده معرفي كند و به منظور تكثير اين گونه نادر يك راس گوساله نر و يك راس ماده را طي قراردادي به باغ وحش شخصي “جورج فون اپل ” آلماني منتقل كند.
در سال ۱۳۴۳براي نخستين بار سه راس گوزن زرد ايراني شامل يك راس نر و دو راس ماده از كرخه ، به پناهگاه حيات وحش دشت ناز واقع در شمال شرق ساري منتقل گرديد.
اما در اين نقل و انتقالات و دقيقا زماني كه گوزنها هنوز هم در قرنطينه به سر مي‌بردند يكي از گوزنهاي ماده هنگام پرش از حصار قرنطينه دچار شكستگي گردن شد و تلف گرديد.
يكسال بعد مجددا دو راس ديگر به دشت ناز منتقل شد و مجموع گوزنهاي اين منطقه به شش راس افزايش يافت.
از سوي ديگر در سال ۱۳۵۱تعداد هفت راس گوزن زرد شامل پنج راس ماده و دو راس نر از آلمان به تهران حمل شدند و در سال ۱۳۵۶يك محوطه شش هكتاري در “سمسكنده” ساري محصور گرديد و گوزنهاي انتقالي از آلمان و توليدات آنان كه مجموعا ۲۷راس بودند به اين محوطه منتقل شدند.
در سال ۱۳۵۷در پي توافقات دولت ايران و رژيم اشغالگر قدس چهار راس گوزن به اين سرزمين انتقال يافت كه بر اساس اطلاع واصله تعداد موجود آنان تا سال ۱۳۶۲به ۱۲راس افزايش يافته است.
همچنين در طول سالهاي ۱۳۵۶تا ۱۳۶۲جمعا ۲۲راس گوزن زرد ايراني به جزيره اشك اروميه منتقل گرديدند و اين جزيره سومين منطقه‌اي بود كه توسط سازمان حفاظت محيط زيست براي نجات نسل گوزنها از نابودي و به منظور تكثير و ازدياد نسل آنان در نظر گرفته شد.
در سال ۱۳۶۸گوزن زرد به مناطق ديگري مانند زردلان در استان كرمانشاه ، جزيره كيش ، جزيره سيري ، حاشيه رود كرخه و جزيره كبودران در استان آذربايجان شرقي منتقل شدند كه متاسفانه به دلايلي همچون عدم قدرت تطبيق با محيط جديد و وجود دشمنان و شكارچيان طبيعي و انساني اين انتقالات با موفقيت همراه نبود و سالهاست كه از مناطق مزبور مشاهده گوزن زرد گزارش نشده است.
از جمله اين نقل و انتقالات مي‌توان به انتقال اين گونه به منطقه “ميانكتل” استان فارس در سال ۸۲و باغ شادي در سال ۸۴اشاره كرد.
اگر چه امروزه جمعيت گوزن زرد ايراني در دو استان آذربايجان غربي و مازندران رشد خوبي داشته است اما متاسفانه تراكم جمعيت گوزنها در اين مناطق در حال ايجاد نوعي بحران جمعيتي براي آنان شده و عدم توجه به اين نكته مي‌تواند يكي از دلايل تلفات گسترده جمعيت اين گونه نادر باشد.
در حال حاضر جمعيت گوزن زرد ايراني در كل كشور بيش از ۴۰۰راس است كه غالب آنان در جزيره اشك زيست مي‌كنند.
كارشناسان محيط زيست بر اين باورند كه با توجه به مشكلات متعدد زيستگاه هاي فعلي گوزن زرد و نيز عدم هماهنگي برخي از اين زيستگاهها با شرايط مطلوب زيستي آنان ، لازم است با اتخاذ تدابيري صحيح از هر گونه بحران در جمعيت موجود آنان جلوگيري كرد.
تجارب و اقدامات كمكي انجام شده نشان مي‌دهد كه بهترين راه خروج از اين بحران ، احياي زيستگاه اصلي آنان در استان خوزستان و انتقال آنان به اين استان جهت زندگي در شرايط طبيعي است.
اگر چه خوشبختانه با تلاش اداره محيط زيست استان خوزستان در شهريور ماه سال گذشته گوزن زرد ايراني پس از ۵۰سال دوري از موطن خود به زادگاه نخستينش يعني خوزستان برگشت و در اين سال بود كه تعداد ۲۰راس گوزن زرد ايراني در منطقه حفاظت شده دز و ۲۰راس ديگر به منطقه حفاظت شده كرخه منتقل گرديد.
براي بازگشت گوزن زرد ايراني به وطن اصلي خود ۶۰۰ميليون ريال از محل اعتبارات ملي و دو ميليارد و ۱۰۰ميليون ريال از محل اعتبارات استاني هزينه شد و براي به پايان رساندن اين پروژه پيش بيني شد كه ۷۰۰ميليون ريال اعتبار ديگر لازم است.
به اعتقاد كارشناسان محيط زيست بازگشت اين گونه حيواني به زادگاه خود كه مطابق با شرايط زيستي اين حيوان است منجر به افزايش جمعيت آن خواهد شد و دستيابي به اين مهم اهتمام مسوولان سازمان محيط زيست را طلب مي‌كند.