سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
سینوزیت چیست و چه علائمی دارد ؟
سینوزیت به این معناست که غشای پوشاننده سینوسهای شما عفونی یا ملتهب هستند. اما این عبارت فقط مختصری از مشکل و دردی را که این وضعیت موجب می‌شود، نشان می‌دهد.
معمولاً سینوزیت را بصورت زیر طبقه‌بندی می‌کنند:
سینوزیت حاد که کمتر یا مساوی ۳ هفته طول می‌کشد.
سینوزیت مزمن که معمولاً ۳ تا ۸ هفته طول می‌کشد اما میتواند برای ماهها یا حتی سالها ادامه یابد.
سینوزیت راجعه که شامل چندین حمله حاد در طی یک سال می‌شود.
هر ساله حدود ۳۷ میلیون آمریکایی به سینوزیت گرفتار میشوند و دست‌اندرکاران امور پزشکی هر ساله ۳۳ میلیون مورد سینوزیت مزمن را به مراکز کنترل و پیشگیری بیماریها در آمریکا گزارش می‌کنند. آمریکایی‌ها هر ساله میلیونها دلار برای داروهایی که احتمالاً علائم سینوزیت را بهبود می‌بخشند، هزینه می‌کنند.
سینوس چیست؟
سینوسها فضاهای توخالی محتوی هوا هستند. هنگامی که فردی می‌گوید «من دچار سینوزیت شده‌ام» معمولاً به علائمی در یک یا بیش از ۴ جفت حفره یا سینوس بنام سینوسهای اطراف بینی (Paranasal) اشاره دارد. این حفرات در جمجمه یا استخوانهای اطراف بینی قرار داشته و شامل انواع زیر می‌باشند:
سینوسهای پیشانی (Frontal) بالای چشم‌ها در ناحیه ابروها.
سینوسهای فک فوقانی (Maxillary) داخل هریک از استخوانهای گونه
سینوسهای غربالی شکل (Ethmoid) درست پشت پل بینی و بین چشم‌ها
سینوسهای شب پره‌ای (Sphenoid) پشت سینوسهای غربالی در ناحیه فوقانی بینی و پشت چشم‌ها.
برای تبادل آزاد هوا و موکوس، هر سینوس دارای منفذی به داخل بینی است و هرکدام توسط پوشش پیوسته غشای مخاطی با حفره بینی در ارتباط هستند. بنابراین هر عاملی که موجب تورم در بینی شود ( عفونت، واکنش حساسیتی یا واکنش ایمنی ) میتواند سینوسها را نیز درگیر کند.
احتباس هوا درون سینوس مسدود شده همراه با چرک یا سایر ترشحات ممکن است موجب فشار روی دیواره سینوس گردد، در نتیجه گاهی در حمله سینوزیت درد شدید بروز می‌کند. بطور مشابه، هنگامی که یک غشای متورم در ناحیه منفذ سینوس از ورود هوا به سینوس جلوگیری می‌کند، خلاء ایجاد شده نیز موجب درد می‌شود.
علائم سینوزیت کدامند؟
محل درد در سینوزیت بستگی به این دارد که کدام سینوس گرفتار شده باشد.
سردرد صبحگاهی شما به هنگام برخاستن از خواب، مشخصه مشکل سینوس است.
درد حاصل از لمس سینوس پیشانی ممکن است نشان دهنده التهاب سینوس پیشانی شما باشد.
وجود عفونت در سینوسهای فک فوقانی میتواند منجر به درد فک و دندانهای فوقانی شده و گونه‌هایتان در لمس حساس شوند.
از آنجا که سینوسهای غربالی شکل مجاور مجاری اشکی در گوشه چشم‌ها هستند، التهاب این حفرات غالباً منجر به التهاب پلک‌‌ها، بافت‌های اطراف چشم‌ها و درد بین چشم‌هایتان می‌شود. درصورت وجود التهاب سینوس غربالی شکل نیز ممکن است درد و حساسیت بهنگام لمس دو طرف بینی ، کاهش بویایی و گرفتگی بینی ایجاد گردد.
اگرچه سینوسهای شب پره‌ای کمتر گرفتار میشوند، عفونت در این سینوسها میتواند منجر به ایجاد درد در گوشها، گردن و درد عمقی قسمت فوقانی سر گردد.
بهرحال اکثر مبتلایان به سینوزیت در چندین محل درد یا حساسیت دارند و معمولاً علائم آنها به وضوح نشان نمی‌دهد کدام سینوس ملتهب شده است.
سایر علائم سینوزیت عبارتند از:
تب
ضعف
خستگی
سرفه‌ای که ممکن است در شب شدیدتر باشد
ترشح ،التهاب یا احتقان بینی
علاوه بر این تخلیه موکوس از سینوسهای شب پره‌ای یا سایر سینوسها از پشت حلق
؛ ترشح پشت بینی (PND)؛ میتواند باعث گلو درد گردد. همچنین تخلیه موکوس میتواند به غشاهای پوشاننده حنجره شما آسیب برساند.
با اینحال هر شخص دارای این علائم مبتلا به سینوزیت نیست.
در موارد نادر، سینوزیت حاد میتواند منجر به عفونت مغز و سایر عوارض خطرناک گردد.
بعضی از علل سینوزیت حاد کدامند؟
اکثر موارد سینوزیت حاد با یک سرماخوردگی شروع می‌شود که عامل آن ویروسی است. این سرماخوردگی‌های ویروسی نمی‌توانند باعث سینوزیت شوند اما منجر به درجاتی از التهاب سینوسها میشوند.
معمولاً سرماخوردگی و التهاب سینوس بدون درمان طی ۲ هفته برطرف می‌شود با اینحال التهاب ممکن است پاسخی برای این سؤال باشد که چرا سرماخوردگی احتمال ابتلا به سینوزیت حاد را زیاد می‌کند، بعنوان مثال بینی شما باتولید موکوس و فرستادن سلولهای سفید خون به پوشش مخاطی بینی در مقابل تهاجم ویروسهای ایجاد کننده سرماخوردگی یا انفلوانزا واکنش نشان داده و منجر به احتقان و التهاب مجرای بینی می‌شود.
هنگامیکه التهاب، غشاهای مخاطی مجاور سینوسهای شما را درگیر می‌کند، هوا و موکوس پشت منفذ باریک این سینوسها به دام می‌افتد و هنگامیکه منافذ سینوس باریک‌تر میشوند تخلیه موکوس به طور مناسب انجام نمی‌شود.
این افزایش موکوس شرایط اولیه برای تکثیر باکتریها را فراهم می‌کند.
بسیاری از افراد سالم باکتریهایی مانند استرپتوکوک پنومونیه و هموفیلوس انفلوانزا را بدون ایجاد هیچ مشکلی در دستگاه تنفس فوقانی خود پناه داده‌اند. در صورتیکه با ابتلا به سرماخوردگی یا سایر عفونتهای ویروسی سیستمهای دفاعی بدن ضعیف شده یا راه تخلیه از سینوس مسدود شود، باکتریهایی که در بینی یا گلوی شما بدون هیچگونه آسیبی زندگی میکرده اند، میتوانند تکثیر شده و سینوسهای شما را مورد تهاجم قرار داده و موجب عفونت حاد سینوس شوند.
گاهی اوقات، عفونتهای قارچی موجب سینوزیت حاد میشوند. اگرچه قارچها در محیط پیرامون ما فراوانند اما معمولاًُ برای افراد سالم بی‌ضرر هستند.
این امر نشان می‌دهد که بدن انسان به طور طبیعی در برابر آنها مقاومت دارد. در کسانیکه سیستم دفاعی بدنشان بخوبی فعالیت نمی‌کند، قارچ‌هایی مانند آسپرژیلوس میتوانند موجب بیماریهای خطرناکی شوند. بعضی از بیماران مبتلا به سینوزیت قارچی ، نوعی واکنش حساسیتی نسبت به قارچها دارند.
التهاب مزمن حفرات بینی نیز میتواند منجر به سینوزیت شود. اگر به رینیت حساسیتی یا تب یونجه (Hay fever) مبتلا هستید، ممکن است با حملاتی از سینوزیت حاد مواجه شوید. رینیت وازوموتور که بعلت رطوبت، هوای سرد ، مصرف الکل و سایر شرائط محیطی ایجاد می‌شود نیز ممکن است بوسیله عفونت سینوسها بدتر شود.
سینوزیت حاد در بعضی از افراد شایعتر است. برای مثال سینوزیت در افرادی که فعالیت سیستم دفاعی بدنشان کاهش یافته]مانند مبتلایان به بیماریهای کمبود سیستم ایمنی یا ایدز (HIV) [ یا دارای ترشح یا حرکت غیرطبیعی موکوس می‌باشند]مانند مبتلایان به بیماری فیبروزکیستیک[(Cystic Fibrosis) بیشتر رخ می‌دهد.
چه عواملی موجب سینوزیت مزمن میشوند؟
اگر مبتلا به آسم (یک نوع بیماری حساسیتی) هستید ممکن است حملات متعددی از سینوزیت مزمن را تجربه کنید. در صورتیکه نسبت به مواد حساسیت‌زای منتقله از راه هوا مانند گرد و غبار، کپک و گرده گیاهان که رینیت حساسیتی را بدتر می‌کنند، حساسیت داشته باشید ، ممکن است دچار سینوزیت مزمن شوید . علاوه بر این کسانیکه به قارچها حساسیت دارند ، ممکن است به وضعیتی بنام سینوزیت قارچی آلرژیک مبتلا شوند.
اگر شما مستعد ابتلا به سینوزیت مزمن باشید ، آب و هوای مرطوب و معتدل یا آلودگی‌های جوی و محیطی نیز ممکن است موجب ابتلای شما میشوند. همانند سینوزیت حاد در صورتیکه مبتلا به بیماریهای کمبود ایمنی یا راههای غیرطبیعی ورود و خروج موکوس در سیستم تنفسی باشید(مثلاً نقص ایمنی ، ایدز و فیبروز کیستیک)، ممکن است به سینوزیت مزمن مبتلا شوید.
علاوه بر این، اگر مبتلا به آسم شدید، پولیپ‌های بینی (زوائد گوشتی کوچک در بینی) یا پاسخ شدید آسمی نسبت به داروهایی شبیه آسپیرین مانند ایبوپروفن هستید ، ممکن است بیشتر اوقات گرفتار سینوزیت مزمن باشید.
چگونه سینوزیت تشخیص داده می‌شود؟
از آنجا که در حالاتی مانند سرماخوردگی ممکن است بینی شما گرفتگی پیدا کند، احتمال دارد یک احتقان بینی ساده را با سینوزیت اشتباه بگیرید. بهرحال، سرماخوردگی معمولاً در حدود ۷ تا ۱۴ روز طول می‌کشد و بدون درمان اختصاصی بهبود می‌یابد. غالباً سینوزیت حاد بیشتر طول می‌کشد و نسبت به سرماخوردگی معمولی علائم بیشتری ایجاد می‌کند.
پزشک میتواند با توجه به علائم شما، انجام معاینه فیزیکی و گرفتن رادیوگرافی و در صورت نیاز MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) یا CT اسکن، سینوزیت شما را تشخیص دهد.
سینوزیت چگونه درمان می‌شود؟
بعد از تشخیص سینوزیت و تعیین علت احتمالی، پزشک میتواند درمانی را تجویز کند که التهاب سینوسهای شما را کاهش دهد و علائم شما را برطرف نماید.
۱- سینوزیت حاد:
اگر به سینوزیت حاد مبتلا باشید پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز نماید :
داروهای ضد احتقان
آنتیبیوتیکها برای کنترل عفونت باکتریایی (در صورتیکه وجود داشته باشد)
داروهای مسکن برای کاهش درد
با اینحال شما بایستی قطره‌ها یا اسپری‌های ضد احتقان بینی را که خود از داروخانه تهیه یا پزشک تجویز نموده را تنها برای چند روز (حداکثر ۳ تا ۴ روز) استفاده کنید. در صورتیکه این داروها را برای مدتهای طولانی استفاده کنید، حتی میتواند منجر به احتقان و التهاب بیشتر در حفرات بینی شما شوند.
اگر باکتریها مسبب سینوزیت باشند ، آنتیبیوتیکها همراه با ضد احتقانهای خوراکی یا قابل استفاده در بینی معمولاً مفید خواهند بود. پزشک میتواند آنتی‌بیوتیکی را تجویز کند که بر علیه انواع شایع باکتریهای مسبب سینوزیت کارآیی داشته باشد.
بسیاری از موارد سینوزیت حاد بدون آنتی‌بیوتیک بهبود خواهند یافت. بهرحال در صورتیکه به بیماریهای حساسیتی و سینوزیت عفونی ، هردو، مبتلا هستید ممکن است برای برطرف نمودن علائم حساسیتی نیازمند دارو باشید. در صورتیکه مبتلا به آسم هستید و اکنون دچار سینوزیت شده‌اید، ممکن است آسم شما بدتر شود، شما باید در ارتباط نزدیک با پزشک خود باشید.
علاوه بر اینها، پزشک ممکن است برای کاهش احتقان، تورم و التهاب سینوس، اسپری های استروئیدی بینی را نیز همراه با سایر درمانها ، تجویز نماید.
۲- سینوزیت مزمن:
پزشکان اغلب درمان موفقیت‌آمیز سینوزیت مزمن را مشکل می‌بینند، در واقع به این علت که حتی بعد از تجویز آنتی‌بیوتیک برای یک دوره طولانی، علائم برطرف نمی‌شوند. با اینحال معمولاً درمان سینوزیت مزمن مانند استفاده از آنتی بیوتیک‌ها و داروهای ضد احتقان مشابه درمان سینوزیت حاد می‌باشد.
بعضی از افراد مبتلا به آسم شدید با درمان سینوزیت مزمن به وسیله آنتی بیوتیک‌ها ، بهبودی قابل ملاحظه‌ای در علائمشان پیدا می‌کنند.
اکثر پزشکان برای کاهش التهاب در سینوزیت مزمن ، اسپری‌های استروئیدی بینی را تجویز می‌کنند. اگرچه گاهی پزشکان این اسپری‌ها را برای مدت طولانی در درمان سینوزیت مزمن تجویز می‌کنند ، بی خطر بودن استفاده طولانی مدت این داروها مخصوصاً در کودکان کاملاً شناخته شده نیست.
بنابراین در تجویز اسپری‌های استروئیدی بینی باید فواید استفاده از آنها را با هر نوع خطر احتمالی ناشی از مصرف طولانی مدت سنجید. اگر به سینوزیت مزمن شدیدی مبتلا باشید پزشک ممکن است استروئیدهای خوراکی مانند پردنیزون را برای شما تجویز نماید.
از آنجا که استروئیدهای خوراکی داروهای قدرتمندی هستند و میتوانند عوارض جانبی قابل توجهی داشته باشند، شما بایستی از آنها فقط با تجویز پزشک و هنگامی که سایر داروها اثربخشی نداشته اند، استفاده نمایید.
اگرچه درمانهای خانگی نمی‌توانند عفونت سینوس را برطرف نمایند ، ممکن است تا حدودی راحتی شما را فراهم نمایند :
جریان بخور از یک دستگاه تبخیر یا محفظه‌ای از آب گرم میتواند التهاب حفرات سینوس را بهبود بخشد.
اسپری‌های نرمال سالین بینی میتوانند باعث راحتی شما شوند و شما میتوانید آنها را از داروخانه تهیه نمایید.
گرمای ملایم روی ناحیه ملتهب موجب احساس راحتی می‌شود.
هنگامی که درمان طبی بی‌نتیجه باشد، ممکن است جراحی تنها روش جانشین در درمان سینوزیت مزمن باشد.
مطالعات پژوهشی نشان می‌دهند اکثر کسانیکه جراحی میشوند، علائم کمتر و کیفیت بهتری از زندگی خواهند داشت.
در کودکان ، غالباً با برداشتن آدنوئیدهایی که ارتباط سینوس ـ بینی را مسدود کرده‌اند، مشکلات برطرف می‌شود. بالغینی که طی سالها مبتلا به مسائل آلرژیک و عفونی هستند گاهی دچار پولیپ‌های بینی میشوند که با تخلیه مناسب سینوسها تداخل می‌کند.
برداشتن این پولیپها و/ یا برطرف نمودن انحراف تیغه بینی برای تأمین یک راه هوائی باز غالباً رهایی قابل ملاحظه‌ای از علائم سینوزیت را موجب می‌شود.
امروزه شایعترین عمل جراحی برای سینوزیت مزمن، جراحی بهبود عملکرد سینوس با استفاده از اندوسکوپ [(Functional Endoscopic Sinus Surgery(FESS] است که در طی آن منافذ طبیعی سینوسها گشاد میشوند تا تخلیه سینوس صورت پذیرد. این نوع جراحی از جراحی مرسوم سینوس حالت تهاجمی کمتری داشته و عوارض خطرناک آن نادر هستند.
اگرچه شما نمی‌توانید از تمامی اختلالات سینوسها پیشگیری کنید ( شما قادر نیستید از تمامی موارد سرماخوردگی یا عفونتهای باکتریایی اجتناب نمایید) با اینحال میتوانید برای کاهش تعداد و شدت حملات واحتمالاً پیشگیری از تبدیل سینوزیت حاد به فرم مزمن اقداماتی را انجام دهید.
با یک مرطوب کننده هوا، ممکن است بعضی از علائم شما برطرف گردد، به ویژه اگر در منزل شما هوای اتاقها با یک سیستم هوای خشک پرفشار گرم می‌شود.
سیستمهای تصفیه هوا به ایجاد یک درجه حرارت مطلوب کمک می‌کنند.
فیلترهای الکترواستاتیکی که به وسایل گرم کننده یا تصفیه کننده هوا نصب میشوند به زدودن مواد حساسیت‌زا از هوا کمک می‌کنند.
اگر شما مستعد ابتلا به اختلالات سینوس و بویژه مبتلا به حساسیت هستید، بایستی از کشیدن سیگار و مواجهه با سایر آلوده‌کننده‌های هوا اجتناب نمایید. اگر حساسیت شما موجب التهاب حفرات بینی می‌شود احتمال بروز عکس‌العمل شدید شما به سایر مواد محرک بیشتر خواهد بود.
اگر تصور می‌کنید التهاب سینوسهای شما ممکن است در ارتباط با گرد و غبار، کپک، گرده گیاهان، غذاها یا هریک از صدها ماده حساسیت‌زائی که واکنش دستگاه تنفسی فوقانی را برمی‌انگیزند ، باشد بایستی با پزشک مشورت نمایید.
پزشک میتوانند با استفاده از آزمایشات مختلف، حساسیت در شما و علت آن را تعیین نماید. اتخاذ روشهای مقتضی برای کاهش یا حذف علائم حساسیت ، به شما و پزشکتان کمک خواهد کرد. مصرف الکل نیز موجب التهاب غشای سینوسها و بینی می‌گردد.
اگر مستعد ابتلا به سینوزیت هستید امکان دارد شنا در آب استخری که با کلرین ضد عفونی شده است موجب ناراحتی شما گردد زیرا کلرین پوشش داخلی بینی و سینوسها را تحریک می‌کند. شیرجه رفتن در آب موجب ورود آب از راه بینی به سینوسها شده و باعث احتقان و عفونت سینوسها می‌گردد.
اگر به سینوزیت حاد یا مزمن مبتلا باشید ممکن است در مسافرتهای هوائی دچار مشکل شوید. همچنانکه فشار هوا در هواپیما کاهش می‌یابد، افزایش فشار در ناحیه سر، میتواند به انسداد سینوسها یا لوله‌های استاش در گوشها منجر گردد لذا ممکن است به هنگام صعود یا فرود هواپیما درسینوس‌ها یا گوش میانی خود احساس ناراحتی نمائید. برای اجتناب از این مشکل بعضی از پزشکان، استفاده از قطره یا اسپری های ضد احتقان بینی را قبل از پرواز توصیه می‌کنند.
چه پژوهش‌هایی در حال انجام است؟
مطالعات علمی، رابطه نزدیک رینیت حساسیتی و سینوزیت مزمن را نشان داده‌اند. در حقیقت بعضی از مطالعات مشخص کرده‌اند که تا ۸۰ درصد بالغین مبتلا به سینوزیت مزمن، مشکل رینیت حساسیتی دارند. بعضی از محققین اعتقاد دارند که حدود ۷۵ درصد مبتلایان به آسم دچار سینوزیت میشوند.
دانشمندان مؤسسه ملی حساسیت وبیماریهای عفونی (MAID) در حال تحقیق هستند تا مشخص شود آیا سینوزیت مزمن دارای علل ژنتیکی است یا خیر؟ آنها دریافته‌اند که تغییر در ژنهایی که موجب فیبروز کیستیک میشوند ممکن است درایجاد سینوزیت مزمن نیز دخالت داشته باشند. این تحقیقات به دانشمندان بینش‌های جدیدی در مورد علت سینوزیت در بعضی از افراد و روشهای نوین تشخیص و درمان سینوزیت ارائه خواهد داد.
همچنین تحقیق دیگری برای تعیین نقش احتمالی قارچها در ایجاد بسیاری از موارد سینوزیت مزمن در حال انجام است. این پژوهش به دانشمندان برای تهیه داروهای بهتر در درمان سینوزیت مزمن کمک خواهد کرد.
آیا من مبتلا به سینوزیت هستم؟
اگرحداقل ۳ علامت زیر برای دست کم۱۰ روز پایدار باقی بماند ، احتمالاً شما به سینوزیت ناشی از مواد حساسیت‌زا،ویروسها، باکتریها یا قارچها مبتلا هستید و معاینه توسط پزشک ضرورت دارد:
۱- احساس فشار / درد درناحیه صورت
۲- تب خفیف
۳- سردرد
۴- بدنفس کشیدن
۵- احتقان یا گرفتگی بینی
۶- درد در دندانهای فوقانی
۷- ترشح غلیظ سبز یا زرد رنگ از بینی