سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
سینوزیت چيست و چه علائمي دارد ؟
سينوزيت به اين معناست كه غشاي پوشاننده سينوسهاي شما عفوني يا ملتهب هستند. اما اين عبارت فقط مختصري از مشكل و دردي را كه اين وضعيت موجب مي‌شود، نشان مي‌دهد.
معمولاً سينوزيت را بصورت زير طبقه‌بندي مي‌كنند:
سينوزيت حاد كه كمتر يا مساوي 3 هفته طول مي‌كشد.
سينوزيت مزمن كه معمولاً 3 تا 8 هفته طول مي‌كشد اما ميتواند براي ماهها يا حتي سالها ادامه يابد.
سينوزيت راجعه كه شامل چندين حمله حاد در طي يك سال مي‌شود.
هر ساله حدود 37 ميليون آمريكايي به سينوزيت گرفتار ميشوند و دست‌اندركاران امور پزشكي هر ساله 33 ميليون مورد سينوزيت مزمن را به مراكز كنترل و پيشگيري بيماريها در آمريكا گزارش مي‌كنند. آمريكايي‌ها هر ساله ميليونها دلار براي داروهايي كه احتمالاً علائم سينوزيت را بهبود مي‌بخشند، هزينه مي‌كنند.
سينوس چيست؟
سينوسها فضاهاي توخالي محتوي هوا هستند. هنگامي كه فردي مي‌گويد «من دچار سينوزيت شده‌ام» معمولاً به علائمي در يك يا بيش از 4 جفت حفره يا سينوس بنام سينوسهاي اطراف بيني (Paranasal) اشاره دارد. اين حفرات در جمجمه يا استخوانهاي اطراف بيني قرار داشته و شامل انواع زير مي‌باشند:
سينوسهاي پيشاني (Frontal) بالاي چشم‌ها در ناحيه ابروها.
سينوسهاي فك فوقاني (Maxillary) داخل هريك از استخوانهاي گونه
سينوسهاي غربالي شكل (Ethmoid) درست پشت پل بيني و بين چشم‌ها
سينوسهاي شب پره‌اي (Sphenoid) پشت سينوسهاي غربالي در ناحيه فوقاني بيني و پشت چشم‌ها.
براي تبادل آزاد هوا و موكوس، هر سينوس داراي منفذي به داخل بيني است و هركدام توسط پوشش پيوسته غشاي مخاطي با حفره بيني در ارتباط هستند. بنابراين هر عاملي كه موجب تورم در بيني شود ( عفونت، واكنش حساسيتي يا واكنش ايمني ) ميتواند سينوسها را نيز درگير كند.
احتباس هوا درون سينوس مسدود شده همراه با چرك يا ساير ترشحات ممكن است موجب فشار روي ديواره سينوس گردد، در نتيجه گاهي در حمله سينوزيت درد شديد بروز مي‌كند. بطور مشابه، هنگامي كه يك غشاي متورم در ناحيه منفذ سينوس از ورود هوا به سينوس جلوگيري مي‌كند، خلاء ايجاد شده نيز موجب درد مي‌شود.
علائم سينوزيت كدامند؟
محل درد در سينوزيت بستگي به اين دارد كه كدام سينوس گرفتار شده باشد.
سردرد صبحگاهي شما به هنگام برخاستن از خواب، مشخصه مشكل سينوس است.
درد حاصل از لمس سينوس پيشاني ممكن است نشان دهنده التهاب سينوس پيشاني شما باشد.
وجود عفونت در سينوسهاي فك فوقاني ميتواند منجر به درد فك و دندانهاي فوقاني شده و گونه‌هايتان در لمس حساس شوند.
از آنجا كه سينوسهاي غربالي شكل مجاور مجاري اشكي در گوشه چشم‌ها هستند، التهاب اين حفرات غالباً منجر به التهاب پلك‌‌ها، بافت‌هاي اطراف چشم‌ها و درد بين چشم‌هايتان مي‌شود. درصورت وجود التهاب سينوس غربالي شكل نيز ممكن است درد و حساسيت بهنگام لمس دو طرف بيني ، كاهش بويايي و گرفتگي بيني ايجاد گردد.
اگرچه سينوسهاي شب پره‌اي كمتر گرفتار ميشوند، عفونت در اين سينوسها ميتواند منجر به ايجاد درد در گوشها، گردن و درد عمقي قسمت فوقاني سر گردد.
بهرحال اكثر مبتلايان به سينوزيت در چندين محل درد يا حساسيت دارند و معمولاً علائم آنها به وضوح نشان نمي‌دهد كدام سينوس ملتهب شده است.
ساير علائم سينوزيت عبارتند از:
تب
ضعف
خستگي
سرفه‌اي كه ممكن است در شب شديدتر باشد
ترشح ،التهاب يا احتقان بيني
علاوه بر اين تخليه موكوس از سينوسهاي شب پره‌اي يا ساير سينوسها از پشت حلق
؛ ترشح پشت بيني (PND)؛ ميتواند باعث گلو درد گردد. همچنين تخليه موكوس ميتواند به غشاهاي پوشاننده حنجره شما آسيب برساند.
با اينحال هر شخص داراي اين علائم مبتلا به سينوزيت نيست.
در موارد نادر، سينوزيت حاد ميتواند منجر به عفونت مغز و ساير عوارض خطرناك گردد.
بعضي از علل سينوزيت حاد كدامند؟
اكثر موارد سينوزيت حاد با يك سرماخوردگي شروع مي‌شود كه عامل آن ويروسي است. اين سرماخوردگي‌هاي ويروسي نمي‌توانند باعث سينوزيت شوند اما منجر به درجاتي از التهاب سينوسها ميشوند.
معمولاً سرماخوردگي و التهاب سينوس بدون درمان طي 2 هفته برطرف مي‌شود با اينحال التهاب ممكن است پاسخي براي اين سؤال باشد كه چرا سرماخوردگي احتمال ابتلا به سينوزيت حاد را زياد مي‌كند، بعنوان مثال بيني شما باتوليد موكوس و فرستادن سلولهاي سفيد خون به پوشش مخاطي بيني در مقابل تهاجم ويروسهاي ايجاد كننده سرماخوردگي يا انفلوانزا واكنش نشان داده و منجر به احتقان و التهاب مجراي بيني مي‌شود.
هنگاميكه التهاب، غشاهاي مخاطي مجاور سينوسهاي شما را درگير مي‌كند، هوا و موكوس پشت منفذ باريك اين سينوسها به دام مي‌افتد و هنگاميكه منافذ سينوس باريك‌تر ميشوند تخليه موكوس به طور مناسب انجام نمي‌شود.
اين افزايش موكوس شرايط اوليه براي تكثير باكتريها را فراهم مي‌كند.
بسياري از افراد سالم باكتريهايي مانند استرپتوكوك پنومونيه و هموفيلوس انفلوانزا را بدون ايجاد هيچ مشكلي در دستگاه تنفس فوقاني خود پناه داده‌اند. در صورتيكه با ابتلا به سرماخوردگي يا ساير عفونتهاي ويروسي سيستمهاي دفاعي بدن ضعيف شده يا راه تخليه از سينوس مسدود شود، باكتريهايي كه در بيني يا گلوي شما بدون هيچگونه آسيبي زندگي ميكرده اند، ميتوانند تكثير شده و سينوسهاي شما را مورد تهاجم قرار داده و موجب عفونت حاد سينوس شوند.
گاهي اوقات، عفونتهاي قارچي موجب سينوزيت حاد ميشوند. اگرچه قارچها در محيط پيرامون ما فراوانند اما معمولاًُ براي افراد سالم بي‌ضرر هستند.
اين امر نشان مي‌دهد كه بدن انسان به طور طبيعي در برابر آنها مقاومت دارد. در كسانيكه سيستم دفاعي بدنشان بخوبي فعاليت نمي‌كند، قارچ‌هايي مانند آسپرژيلوس ميتوانند موجب بيماريهاي خطرناكي شوند. بعضي از بيماران مبتلا به سينوزيت قارچي ، نوعي واكنش حساسيتي نسبت به قارچها دارند.
التهاب مزمن حفرات بيني نيز ميتواند منجر به سينوزيت شود. اگر به رينيت حساسيتي يا تب يونجه (Hay fever) مبتلا هستيد، ممكن است با حملاتي از سينوزيت حاد مواجه شويد. رينيت وازوموتور كه بعلت رطوبت، هواي سرد ، مصرف الكل و ساير شرائط محيطي ايجاد مي‌شود نيز ممكن است بوسيله عفونت سينوسها بدتر شود.
سينوزيت حاد در بعضي از افراد شايعتر است. براي مثال سينوزيت در افرادي كه فعاليت سيستم دفاعي بدنشان كاهش يافته]مانند مبتلايان به بيماريهاي كمبود سيستم ايمني يا ايدز (HIV) [ يا داراي ترشح يا حركت غيرطبيعي موكوس مي‌باشند]مانند مبتلايان به بيماري فيبروزكيستيك[(Cystic Fibrosis) بيشتر رخ مي‌دهد.
چه عواملي موجب سينوزيت مزمن ميشوند؟
اگر مبتلا به آسم (يك نوع بيماري حساسيتي) هستيد ممكن است حملات متعددي از سينوزيت مزمن را تجربه كنيد. در صورتيكه نسبت به مواد حساسيت‌زاي منتقله از راه هوا مانند گرد و غبار، كپك و گرده گياهان كه رينيت حساسيتي را بدتر مي‌كنند، حساسيت داشته باشيد ، ممكن است دچار سينوزيت مزمن شويد . علاوه بر اين كسانيكه به قارچها حساسيت دارند ، ممكن است به وضعيتي بنام سينوزيت قارچي آلرژيك مبتلا شوند.
اگر شما مستعد ابتلا به سينوزيت مزمن باشيد ، آب و هواي مرطوب و معتدل يا آلودگي‌هاي جوي و محيطي نيز ممكن است موجب ابتلاي شما ميشوند. همانند سينوزيت حاد در صورتيكه مبتلا به بيماريهاي كمبود ايمني يا راههاي غيرطبيعي ورود و خروج موكوس در سيستم تنفسي باشيد(مثلاً نقص ايمني ، ايدز و فيبروز كيستيك)، ممكن است به سينوزيت مزمن مبتلا شويد.
علاوه بر اين، اگر مبتلا به آسم شديد، پوليپ‌هاي بيني (زوائد گوشتي كوچك در بيني) يا پاسخ شديد آسمي نسبت به داروهايي شبيه آسپيرين مانند ايبوپروفن هستيد ، ممكن است بيشتر اوقات گرفتار سينوزيت مزمن باشيد.
چگونه سينوزيت تشخيص داده مي‌شود؟
از آنجا كه در حالاتي مانند سرماخوردگي ممكن است بيني شما گرفتگي پيدا كند، احتمال دارد يك احتقان بيني ساده را با سينوزيت اشتباه بگيريد. بهرحال، سرماخوردگي معمولاً در حدود 7 تا 14 روز طول مي‌كشد و بدون درمان اختصاصي بهبود مي‌يابد. غالباً سينوزيت حاد بيشتر طول مي‌كشد و نسبت به سرماخوردگي معمولي علائم بيشتري ايجاد مي‌كند.
پزشك ميتواند با توجه به علائم شما، انجام معاينه فيزيكي و گرفتن راديوگرافي و در صورت نياز MRI (تصويربرداري با رزونانس مغناطيسي) يا CT اسكن، سينوزيت شما را تشخيص دهد.
سينوزيت چگونه درمان مي‌شود؟
بعد از تشخيص سينوزيت و تعيين علت احتمالي، پزشك ميتواند درماني را تجويز كند كه التهاب سينوسهاي شما را كاهش دهد و علائم شما را برطرف نمايد.
1- سينوزيت حاد:
اگر به سينوزيت حاد مبتلا باشيد پزشك ممكن است داروهاي زير را تجويز نمايد :
داروهاي ضد احتقان
آنتيبيوتيكها براي كنترل عفونت باكتريايي (در صورتيكه وجود داشته باشد)
داروهاي مسكن براي كاهش درد
با اينحال شما بايستي قطره‌ها يا اسپري‌هاي ضد احتقان بيني را كه خود از داروخانه تهيه يا پزشك تجويز نموده را تنها براي چند روز (حداكثر 3 تا 4 روز) استفاده كنيد. در صورتيكه اين داروها را براي مدتهاي طولاني استفاده كنيد، حتي ميتواند منجر به احتقان و التهاب بيشتر در حفرات بيني شما شوند.
اگر باكتريها مسبب سينوزيت باشند ، آنتيبيوتيكها همراه با ضد احتقانهاي خوراكي يا قابل استفاده در بيني معمولاً مفيد خواهند بود. پزشك ميتواند آنتي‌بيوتيكي را تجويز كند كه بر عليه انواع شايع باكتريهاي مسبب سينوزيت كارآيي داشته باشد.
بسياري از موارد سينوزيت حاد بدون آنتي‌بيوتيك بهبود خواهند يافت. بهرحال در صورتيكه به بيماريهاي حساسيتي و سينوزيت عفوني ، هردو، مبتلا هستيد ممكن است براي برطرف نمودن علائم حساسيتي نيازمند دارو باشيد. در صورتيكه مبتلا به آسم هستيد و اكنون دچار سينوزيت شده‌ايد، ممكن است آسم شما بدتر شود، شما بايد در ارتباط نزديك با پزشك خود باشيد.
علاوه بر اينها، پزشك ممكن است براي كاهش احتقان، تورم و التهاب سينوس، اسپري هاي استروئيدي بيني را نيز همراه با ساير درمانها ، تجويز نمايد.
2- سينوزيت مزمن:
پزشكان اغلب درمان موفقيت‌آميز سينوزيت مزمن را مشكل مي‌بينند، در واقع به اين علت كه حتي بعد از تجويز آنتي‌بيوتيك براي يك دوره طولاني، علائم برطرف نمي‌شوند. با اينحال معمولاً درمان سينوزيت مزمن مانند استفاده از آنتي بيوتيك‌ها و داروهاي ضد احتقان مشابه درمان سينوزيت حاد مي‌باشد.
بعضي از افراد مبتلا به آسم شديد با درمان سينوزيت مزمن به وسيله آنتي بيوتيك‌ها ، بهبودي قابل ملاحظه‌اي در علائمشان پيدا مي‌كنند.
اكثر پزشكان براي كاهش التهاب در سينوزيت مزمن ، اسپري‌هاي استروئيدي بيني را تجويز مي‌كنند. اگرچه گاهي پزشكان اين اسپري‌ها را براي مدت طولاني در درمان سينوزيت مزمن تجويز مي‌كنند ، بي خطر بودن استفاده طولاني مدت اين داروها مخصوصاً در كودكان كاملاً شناخته شده نيست.
بنابراين در تجويز اسپري‌هاي استروئيدي بيني بايد فوايد استفاده از آنها را با هر نوع خطر احتمالي ناشي از مصرف طولاني مدت سنجيد. اگر به سينوزيت مزمن شديدي مبتلا باشيد پزشك ممكن است استروئيدهاي خوراكي مانند پردنيزون را براي شما تجويز نمايد.
از آنجا كه استروئيدهاي خوراكي داروهاي قدرتمندي هستند و ميتوانند عوارض جانبي قابل توجهي داشته باشند، شما بايستي از آنها فقط با تجويز پزشك و هنگامي كه ساير داروها اثربخشي نداشته اند، استفاده نماييد.
اگرچه درمانهاي خانگي نمي‌توانند عفونت سينوس را برطرف نمايند ، ممكن است تا حدودي راحتي شما را فراهم نمايند :
جريان بخور از يك دستگاه تبخير يا محفظه‌اي از آب گرم ميتواند التهاب حفرات سينوس را بهبود بخشد.
اسپري‌هاي نرمال سالين بيني ميتوانند باعث راحتي شما شوند و شما ميتوانيد آنها را از داروخانه تهيه نماييد.
گرماي ملايم روي ناحيه ملتهب موجب احساس راحتي مي‌شود.
هنگامي كه درمان طبي بي‌نتيجه باشد، ممكن است جراحي تنها روش جانشين در درمان سينوزيت مزمن باشد.
مطالعات پژوهشي نشان مي‌دهند اكثر كسانيكه جراحي ميشوند، علائم كمتر و كيفيت بهتري از زندگي خواهند داشت.
در كودكان ، غالباً با برداشتن آدنوئيدهايي كه ارتباط سينوس ـ بيني را مسدود كرده‌اند، مشكلات برطرف مي‌شود. بالغيني كه طي سالها مبتلا به مسائل آلرژيك و عفوني هستند گاهي دچار پوليپ‌هاي بيني ميشوند كه با تخليه مناسب سينوسها تداخل مي‌كند.
برداشتن اين پوليپها و/ يا برطرف نمودن انحراف تيغه بيني براي تأمين يك راه هوائي باز غالباً رهايي قابل ملاحظه‌اي از علائم سينوزيت را موجب مي‌شود.
امروزه شايعترين عمل جراحي براي سينوزيت مزمن، جراحي بهبود عملكرد سينوس با استفاده از اندوسكوپ [(Functional Endoscopic Sinus Surgery(FESS] است كه در طي آن منافذ طبيعي سينوسها گشاد ميشوند تا تخليه سينوس صورت پذيرد. اين نوع جراحي از جراحي مرسوم سينوس حالت تهاجمي كمتري داشته و عوارض خطرناك آن نادر هستند.
اگرچه شما نمي‌توانيد از تمامي اختلالات سينوسها پيشگيري كنيد ( شما قادر نيستيد از تمامي موارد سرماخوردگي يا عفونتهاي باكتريايي اجتناب نماييد) با اينحال ميتوانيد براي كاهش تعداد و شدت حملات واحتمالاً پيشگيري از تبديل سينوزيت حاد به فرم مزمن اقداماتي را انجام دهيد.
با يك مرطوب كننده هوا، ممكن است بعضي از علائم شما برطرف گردد، به ويژه اگر در منزل شما هواي اتاقها با يك سيستم هواي خشك پرفشار گرم مي‌شود.
سيستمهاي تصفيه هوا به ايجاد يك درجه حرارت مطلوب كمك مي‌كنند.
فيلترهاي الكترواستاتيكي كه به وسايل گرم كننده يا تصفيه كننده هوا نصب ميشوند به زدودن مواد حساسيت‌زا از هوا كمك مي‌كنند.
اگر شما مستعد ابتلا به اختلالات سينوس و بويژه مبتلا به حساسيت هستيد، بايستي از كشيدن سيگار و مواجهه با ساير آلوده‌كننده‌هاي هوا اجتناب نماييد. اگر حساسيت شما موجب التهاب حفرات بيني مي‌شود احتمال بروز عكس‌العمل شديد شما به ساير مواد محرك بيشتر خواهد بود.
اگر تصور مي‌كنيد التهاب سينوسهاي شما ممكن است در ارتباط با گرد و غبار، كپك، گرده گياهان، غذاها يا هريك از صدها ماده حساسيت‌زائي كه واكنش دستگاه تنفسي فوقاني را برمي‌انگيزند ، باشد بايستي با پزشك مشورت نماييد.
پزشك ميتوانند با استفاده از آزمايشات مختلف، حساسيت در شما و علت آن را تعيين نمايد. اتخاذ روشهاي مقتضي براي كاهش يا حذف علائم حساسيت ، به شما و پزشكتان كمك خواهد كرد. مصرف الكل نيز موجب التهاب غشاي سينوسها و بيني مي‌گردد.
اگر مستعد ابتلا به سينوزيت هستيد امكان دارد شنا در آب استخري كه با كلرين ضد عفوني شده است موجب ناراحتي شما گردد زيرا كلرين پوشش داخلي بيني و سينوسها را تحريك مي‌كند. شيرجه رفتن در آب موجب ورود آب از راه بيني به سينوسها شده و باعث احتقان و عفونت سينوسها مي‌گردد.
اگر به سينوزيت حاد يا مزمن مبتلا باشيد ممكن است در مسافرتهاي هوائي دچار مشكل شويد. همچنانكه فشار هوا در هواپيما كاهش مي‌يابد، افزايش فشار در ناحيه سر، ميتواند به انسداد سينوسها يا لوله‌هاي استاش در گوشها منجر گردد لذا ممكن است به هنگام صعود يا فرود هواپيما درسينوس‌ها يا گوش مياني خود احساس ناراحتي نمائيد. براي اجتناب از اين مشكل بعضي از پزشكان، استفاده از قطره يا اسپري هاي ضد احتقان بيني را قبل از پرواز توصيه مي‌كنند.
چه پژوهش‌هايي در حال انجام است؟
مطالعات علمي، رابطه نزديك رينيت حساسيتي و سينوزيت مزمن را نشان داده‌اند. در حقيقت بعضي از مطالعات مشخص كرده‌اند كه تا 80 درصد بالغين مبتلا به سينوزيت مزمن، مشكل رينيت حساسيتي دارند. بعضي از محققين اعتقاد دارند كه حدود 75 درصد مبتلايان به آسم دچار سينوزيت ميشوند.
دانشمندان مؤسسه ملي حساسيت وبيماريهاي عفوني (MAID) در حال تحقيق هستند تا مشخص شود آيا سينوزيت مزمن داراي علل ژنتيكي است يا خير؟ آنها دريافته‌اند كه تغيير در ژنهايي كه موجب فيبروز كيستيك ميشوند ممكن است درايجاد سينوزيت مزمن نيز دخالت داشته باشند. اين تحقيقات به دانشمندان بينش‌هاي جديدي در مورد علت سينوزيت در بعضي از افراد و روشهاي نوين تشخيص و درمان سينوزيت ارائه خواهد داد.
همچنين تحقيق ديگري براي تعيين نقش احتمالي قارچها در ايجاد بسياري از موارد سينوزيت مزمن در حال انجام است. اين پژوهش به دانشمندان براي تهيه داروهاي بهتر در درمان سينوزيت مزمن كمك خواهد كرد.
آيا من مبتلا به سينوزيت هستم؟
اگرحداقل 3 علامت زير براي دست كم10 روز پايدار باقي بماند ، احتمالاً شما به سينوزيت ناشي از مواد حساسيت‌زا،ويروسها، باكتريها يا قارچها مبتلا هستيد و معاينه توسط پزشك ضرورت دارد:
۱- احساس فشار / درد درناحيه صورت
۲- تب خفيف
۳- سردرد
۴- بدنفس كشيدن
۵- احتقان يا گرفتگي بيني
۶- درد در دندانهاي فوقاني
۷- ترشح غليظ سبز يا زرد رنگ از بيني