سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
پوسيدگي دندان
تعريف پوسيدگي:
پس از خوردن غذا چنانچه بهداشت دهان و دندان رعايت نشود، لايه اي ميكروبي بر روي سطوح دندانها تشكيل مي‌شود كه با گذشت زمان ميكروبهاي موجود در اين لايه مواد قندي را به اسيد تبديل مي‌كنند. اين اسيد، ميناي دندان را بمرور حل كرده و پوسيدگي ايجاد مي شود.
عوامل پوسيدگي زا:
اين عوامل عبارتند از:
عدم رعايت صحيح و به موقع بهداشت دهان و دندان: (عدم استفاده از مسواك و نخ دندان): چنانچه پس از مصرف مواد غذايي سطح دندانها تميز نگردد، ميكروبهاي داخل دهان به همراه خرده‌هاي مواد غذايي و مواد قندي ، لايه‌اي را روي دندانها تشكيل مي‌دهند كه پلاك ميكروبي ناميده مي‌شود (شكل 2-3). اين پلاك لايه‌اي نرم، بي‌رنگ و چسبنده است كه به تنهايي با آب شسته نشده و براي پاك كردن آن از سطوح دندانها بايد ابتدا از نخ دندان استفاده كرده و سپس دندانها را به دقت مسواك بزنيم.
پس از خوردن غذا و رسيدن مواد قندي به ميكروبهاي پلاك ميكروبي، حدوداً 2 تا 5 دقيقه بعد، اسيد توليد مي‌شود كه در طي 10 دقيقه ميزان اين اسيد به حداكثر مقدار مي رسد و تا حدود يك ساعت، محيط دهان در حالت اسيدي باقي مي‌ماند تا به حالت عادي برگردد. به همين علت بسيار تأكيد مي‌شود كه در صورت همراه نداشتن مسواك، حداقل دهان خود را پس از مصرف مواد غذايي با آب شستشو دهيد.
مصرف نا مناسب مواد قندي: (در مبحث تغذيه مناسب اين عنوان كاملاً توضيح داده خواهد شد)
مقاومت شخص و دندان: كمبود مقاومت شخص و دندان مي‌تواند به يكي از سه علل ارثي، مادرزادي و يا اكتسابي باشد و به راههاي مختلف كه در فصل 4 به آنها اشاره خواهد شد، مي‌توان مقاومت دندان را بالا برد.
محلهاي شايع پوسيدگي:
محلهاي شايع تجمع پلاك ميكروبي بر سطح دندانها، مكانهاي شايع پوسيدگي در دندانها مي باشند كه شامل سه ناحيه زير است:
• شيارهاي سطح جونده: در سنين اوليه رويش دندانهاي آسياي دائمي كه داراي شيارهاي عميق مي‌باشند، به دليل تجمع مواد غذايي در بين شيارها، احتمال ايجاد پوسيدگي خيلي زياد مي باشد.
• سطوح بين دنداني: بعلت عدم دسترسي موهاي مسواك به اين منطقه و عدم استفاده از نخ دندان، ميزان تجمع مواد غذايي و در نهايت احتمال پوسيدگي در اين سطوح بالاست. لازم به ذكر است كه اين مناطق را تنها با استفاده از نخ دندان مي‌توان تميز كرد.
• طوق دندان يا نا حيه اتصال لثه با دندان: معمولاً ميکروبها در ناحيه طوق دندان تجمع مي‌يابند. بنابراين اگر در هنگام مسواک کردن، دقت کافي براي تميز كردن اين ناحيه صورت نگيرد، پوسيدگي طوق دندان ايجاد مي‌گردد، تجمع ميکروبها در اين ناحيه باعث بروز بيماريهاي لثه هم مي شود.
علائم پوسيدگي دندان:
پوسيدگي دندان با علائمي همراه است كه در زير آورده شده اند:
• تغيير رنگ ميناي دندان به قهوه‌اي يا سياه.
• سوراخ شدن دندان.
• بوي بد دهان.
• حساس بودن يا درد گرفتن دندان هنگام خوردن غذاهاي سرد، ترش يا شيرين كه بسته به شدت پوسيدگي متفاوت است.
• حساس بودن يا درد گرفتن دندان هنگام فشار دندانها روي هم يا هنگام غذا خوردن.
• پوسيدگي بين دنداني مي‌تواند باعث گير كردن مواد غذايي بين دندانها و يا پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده بشود.
مراحل پيشرفت پوسيدگي:
پوسيدگي يك روند تدريجي است كه براي ايجاد آن، زمان زيادي لازم است. مراحل ايجاد پوسيدگي، به شرح زير است:
• شروع پوسيدگي از ميناي دندان مي باشد كه معمولاً با يك تغيير رنگ همراه است (قهوه‌اي يا سياه رنگ).
• با ادامه پوسيدگي به لايه زيرين (داخل عاج) دندان حساس به سرما، گرما و شيريني مي شود و حتي گاهي در دندان، دردهاي كوتاه مدت و گذرا و شديد ايجاد مي‌شود.
• در نهايت پوسيدگي به مغز دندان مي‌رسد. اين حالت، معمولاً با دردهاي شديد شبانه ، مداوم و خود بخودي همراه مي باشد و در صورت عدم درمان، در انتهاي ريشه دندان عفونت ايجاد مي شود كه مي‌تواند با ايجاد تورم بر روي لثه و يا گاه تورم در صورت همراه باشد (آبسه دنداني)
گاهي ممكن است كه بدنبال درد شديد دنداني، به طور ناگهاني اين درد ساكت شود كه نشانه مرگ كامل مغز دندان است. چنين دنداني بعنوان كانون عفوني براي بدن محسوب مي‌شود كه هر لحظه ممكن است باعث بروز مجدد عفونت شديد، تورم و آبسه حاد گردد.
نحوه برخورد با بيماران مبتلا به درد دنداني :
• در صورتيكه بيمار با درد مراجعه كرد، قبل از ارجاع بيمار، جهت تسكين بيمار طبق جدول دارويي به وي قرص مسكن بدهيد.
• حتماً به بيمار توصيه نمائيد كه قرص مسكن را با آب ميل كند و از استفاده موضعي آن بر روي لثه يا دندان در محل درد خودداري نمايد، زيرا به بافتهاي دهان صدمه شديدي خواهد زد.
• بيمار را به مركز بهداشتي درماني ارجاع دهيد