دانشمندان بريتانيايي نسبت به افزايش خطر ابتلا به “سرطان ريه” هشدار دادند.

دانشمندان در مورد افزايش سرطان ريه هشدار مي‌دهند ‬

به گزارش راديو بي‌بي‌سي، سرطان ريه در مراحل ابتدايي هيچ نشانه‌اي ندارد و بيماران اغلب زماني به پزشك مراجعه مي‌كنند كه بيماري در مراحل پيشرفته قرار دارد.

به‌عقيده دانشمندان، تدابير پيشگيرانه‌اي مانند دوري از آلاينده‌ها، عدم استعمال دخانيات و بررسي محيط خانه از نظر نبود وجود گاز “رادون” و “آزبست”، بهترين روش محافظتي در برابر بيماري مهلك سرطان ريه است.

ريه (شش) يا “جگر سفيد” اندامي است مخروطي شكل، مجتمع از بافت اسفنجي كه به صورت يك جفت در قفسه سينه قرار دارد.

ريه راست متشكل از سه تكه و ريه چپ از دو تكه تشكيل شده است.

هر ريه متصل به شاخه‌اي به نام “نايچه” است.

سرطان ريه نوعي بيماري است كه در آن رشد بافت بدخيم در يك يا هر دو ريه ايجاد مي‌شود.

سرطان ريه شايعترين سرطان در هر دو جنس در سراسر جهان است و بيش از ‪۸۰‬ درصد بيماران مبتلا به اين سرطان در فاصله پنج سال از زمان تشخيص بيماري، جان خود را از دست مي‌دهند.

با توجه به سلولي كه دچار “تراريختي” و سرطان شده، اشكال مختلفي از سرطان ريه وجود دارد كه هر كدام نشانه‌ها و عوارض خاص خود را دارند.

شايع‌ترين اشكال سرطان ريه به شرح زير است.

‪ – ۱‬سرطان ريه با ياخته‌هاي كوچك (‪.(Small cell lung cancer‬
در اين حالت، ياخته‌هاي سرطاني نوع كوچك در زير ميكروسكوپ به شكل جوي دو سر ديده مي‌شود و به آن سرطان “جو شكل” (‪ (Oat-shaped‬نيز گفته مي‌شود.

روند رشد اين سرطان سريع است و در مدت زمان كوتاهي در اندامهاي ديگر پراكنده مي‌شود.

حدود ‪ ۲۰‬درصد سرطانهاي ريه از اين نوع است.

‪ – ۲‬سرطان ريه با ياخته‌هاي غير كوچك (‪.(Non-small cell lung cancer‬
اين نوع سرطان با توجه به نوع سلول موجود در بافت ريه كه دچار تراريختي و سرطان شده، تعريف مي‌شود.

اشكال مختلفي از اين نوع سرطان وجود دارد كه هر كدام نشانه‌ها و عوارض خاص خود را دارند و به شرح زير مي‌باشند.

الف سرطان “بافت بشره‌اي” (‪.(Squamous cell carcinoma‬
اين سرطان از شايع‌ترين انواع سرطان ريه است و شروع آن معمولا از نايچه‌ها است و در مقايسه با ديگر اشكال سرطان ريه، رشد آهسته تري دارد و مدت ها طول مي‌كشد تا به اندامهاي ديگر سرايت كند.

ب) سرطان غدد مترشحه مخاط و مجاري لنفاوي (‪(Adenocarcinoma‬
اين نوع سرطان ريه معمولا در زير بافت پوششي نايچه‌ها يا در مجاري لنفاوي كناره خارجي ريه رشد مي‌كند.

ج ) سرطان ريه با ياخته‌هاي بزرگ (‪(Large cell carcinoma‬
اين نوع سرطان اغلب در شاخه‌هاي كوچكتر نايچه‌ها ظاهر مي‌شود.

از هر پنج مورد سرطان ريه يكي از آنها از نوع ياخته‌هاي كوچك و بقيه از نوع غير كوچك است.

د نوع نادري از اشكال سرطان ريه نيز به نام “مزو تليوما”
(‪ (mesothelioma‬وجود دارد.

اين نوع سرطان ريه موجب تراريختي بافت پوششي ريه مي‌شود و در افرادي ظاهر مي‌گردد كه در تماس با آزبست (پنبه نسوز) قرار دارند.

علايم هشداردهنده سرطان ريه شامل، افزايش و يا شدت سرفه در فرد سيگاري، سرفه همراه با خلط خوني، تنگي نفس در اثر فعاليت، خس خس سينه به صورت حاد، درد مبهم و يا مشخص در قفسه سينه، خشن شدن صدا يا تغيير آن به شكلي كه بهبود پيدا نكند، عفونت‌هاي مكرر ريه و مجاري تنفسي، كاهش وزن، بي اشتهايي، تورم در ناحيه گردن و صورت و ضعف و خستگي مفرط است.

علاوه بر نشانه‌هاي فوق، ممكن است عوارضي در بيمار ظاهر شود كه ارتباطي با سرطان ريه نداشته باشد و به سرايت سرطان به اندامهاي ديگر بدن مربوط باشد.

در چنين مواردي، بيمار از سردرد، احساس ضعف عمومي، سهولت شكستگي و آسيب پذيري استخوانها، انواع خونريزي و لخته شدن غير عادي خون شكايت مي‌كند.

سرطان ريه در مراحل ابتدايي هيچ نشانه‌اي ندارد و بيماران اغلب زماني به پزشك مراجعه مي‌كنند كه بيماري در مراحل پيشرفته قرار دارد و در نتيجه آمار مرگ اين نوع بيماري رقم بالايي دارد.

عامل مستعد و مهم در ظاهر شدن سرطان ريه مانند هر سرطان ديگري به هم خوردن نظم تقسيم سلولي است.

تحقيقات آماري و باليني، روند بدخيمي بيماري سرطان ريه را به عوامل زير ارتباط مي‌دهند.

‪ ۱‬اعتياد به دخانيات.

خطر ابتلا به سرطان ريه با افزايش مقدار و مدت تماس با دود تنباكو رابطه مستقيم دارد و هرچه سن شروع استعمال دخانيات پايين تر باشد، عامل مستعد كننده و پيشتاز در ابتلا به سرطان ريه افزايش پيدا مي‌كند.

‪ ۲‬آلاينده‌هاي موجود در هواي محيط زيست و محل كار.

موادي چون پنبه‌نسوز، گاز رادون (گازي بي‌رنگ و بو كه از تجزيه طبيعي اورانيم در آب، خاك و مصالح ساختماني قديمي توليد مي‌شود)، اورانيوم و نيكل عامل مستعدكننده و پيشتاز در ابتلاء به سرطان ريه هستند.

‪ ۳‬استنشاق دود سيگار در محيط براي افراد غير سيگاري.

‪ ۴‬عوامل ژنتيكي.

وجود سابقه سرطان ريه بين اعضاي نزديك خانواده، احتمال ابتلا به اين بيماري را افزايش مي‌دهد.

‪ ۵‬عوامل ايمنولوژيك (ايمني).

نارسايي مكانيسم ايمني طبيعي بدن، عاملي مستعدكننده در ايجاد سرطان ريه شناخته شده است.

‪ ۶‬سن.

افراد بالاي ‪ ۶۰‬سال بيشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان ريه قرار دارند و بايد بيشتر مراقب علايم هشداردهنده اين بيماري باشند.

با توجه به وضيعت عمومي سلامت فرد، براي تشخيص سرطان ريه از روشهاي زير استفاده مي‌شود.

‪ – ۱‬عكسبرداري از ريه‌ها با تابش “اشعه ‪.”X‬
‪ – ۲‬آزمايش خلط.

‪ -۳‬سي تي اسكن (‪.(Computerised tomography scan‬
در اين روش دستگاه سي تي اسكن با گرفتن تعدادي عكس توسط اشعه ايكس، تصويري سه بعدي از بدن را نشان مي‌دهد و از اين طريق محل و اندازه دقيق ضايعه و پراكندگي “تومور” ريه به بخش‌هاي ديگر قفسه سينه يا اندام‌هاي دورتر مانند كبد مشخص مي‌شود.

‪ – ۴‬سي تي اسكن دوراني يا اسپايرال (‪.(Spiral CT scan‬
در اين روش، يك دستگاه رايانه‌اي سي تي اسكن با حركات دوراني به دور بدن بيمار، در هر دور بيش از يكصد تصوير مي‌گيرد.

در سي تي اسكن دوراني، ضايعات كوچكي كه از طريق سي تي اسكن معمولي قابل رويت نيست، مشاهده مي‌شود.

‪ – ۵‬پرتونگاري با استفاده از تشديد ميدان مغناطيسي (‪.(MRI Scan‬
اين آزمايش مشابه سي تي اسكن است، با اين تفاوت كه به جاي تابش اشعه ‪،X‬ از مغناطيس جهت عكسبرداري از اعضاي بدن استفاده مي‌شود.

در اين آزمايش، بيمار به مدت ‪ ۳۰‬دقيقه به طور ساكن درون اتاقك اين دستگاه مي‌ماند و تصاوير مقطعي از بدن او تهيه مي‌شود.

‪ – ۶‬نمونه‌برداري يا بيوپسي (‪ ،(biopsy‬بررسي ميكروسكوپي از نمونه بافت تومور.

اين آزمايش بسيار مهم است زيرا مطمئن‌ترين روش براي تشخيص سرطان ريه و نوع آن به حساب مي‌آيد.

روشهاي بيوپسي ريه متفاوت و به شرح زير است.

الف نمونه‌برداري با سوزن.

در اين روش با تابش پرتوي اشعه ايكس، توده در صفحه تلويزيون ديده مي شود و پزشك با دقت زياد و با سوزن، مقداري از بافت ريه را با سرنگ كشيده و براي آزمايش بافت شناسي جدا مي‌كند.

ب نمونه‌برداري با بروتكوسكپ يا برونكوسكپي (‪.(Bronchoscopy‬
بروتكوسكپ لوله‌اي فلزي و توخالي است كه به يك لامپ مجهز شده و از طريق دهان يا بيني به داخل ناي فرو داده مي‌شود و مشاهده بصري بافت ريه را ممكن مي‌كند، سپس پزشك با دقت مقداري از بافت و مايع درون ريه را از طريق اين لوله براي امتحان بافت شناسي جدا مي‌كند.

قبل از انجام اين عمل، به بيمار بيهوشي موضعي داده مي‌شود.

ج نمونه‌برداري باز (جراحي).

در نمونه‌برداري باز، بيهوشي عمومي لازم است و مي‌تواند به روش معاينه توراسكپي (‪ (Thoracoscopy‬يا مدياستينوسكپي ( ‪ (Mediastinoscopy‬انجام شود.

جراحي به پزشك امكان معاينه درون قفسه سينه و غدد لنفاوي نزديك ريه را مي دهد و طي آن، در پوست پايين گردن شكاف كوچكي داده مي‌شود و از اين طريق لوله‌اي به درون قفسه سينه فرستاده مي‌شود.

انتهاي اين لوله متصل به نورافشان و بزرگنما است.

جراح مي‌تواند در اين مرحله، سلولها و غدد لنفاوي را كه دچار تراريختي شده‌اند، نمونه‌برداري و مورد بررسي دقيق قرار دهد.

از اين طريق مي‌توان اندامهاي واقع در منطقه بين ريه چپ و راست را ديد و براي تشخيص پراكنده شدن ياخته‌هاي سرطاني در غده‌هاي لنفاوي مجاور ريه استفاده كرد.
‪ – ۷‬توموگرافي با نشر “پوزيترون يا پت اسكن”.

در اين روش دستگاه اسكنر در اطراف بيمار مي‌چرخد و تصوير از طريق نشر پوزيترون بوسيله يك ماده راديواكتيو كه به بيمار تزريق شده و يا توسط او استنشاق مي‌شود، شكل مي‌گيرد.

با اين روش مشاهده بصري ريه در سه بعد امكان پذير مي‌شود.

‪ – ۸‬سونوگرافي ( ‪.(Ultrasound‬
در اين شيوه از امواج صوتي جهت بررسي ساختار توده در ريه استفاده مي‌شود ‪ – ۹‬آزمايش تنفس (‪.(Lung function test‬
در اين شيوه بيمار قبل از جراحي تحت آزمايشات تنفسي متفاوت قرار مي‌گيرد.

‪ – ۱۰‬آزمايش خون.

تومورهاي سرطاني آنتي ژن و آنزيم‌هاي مشخصي را توليد مي‌كنند كه ممكن است از طريق آزمايش خون كشف شوند.

اندازه‌گيري آنتي ژن “كارسينوامبريونيك” از آزمايش‌هاي غربالگر اين بيماري است.

افزايش ميزان سطح اين پروتيين‌ها مبين نشانه‌هاي سرطان و كاهش ميزان آنها در حين درمان، نشانه مهار كردن رشد سرطاني سلول‌هاي بيمار است.

‪ -۱۱‬اسكن استخوان ‪.Bone Scan‬
تصويربرداري از استخوان به وسيله يك ماده راديواكتيو روشي بسيار ارزشمند است كه در تشخيص انتشار سرطان به استخوان، موثر بودن درمان سرطان و روند التيامي نواحي درگير در استخوان بكار مي‌رود.

الگوهاي درماني بيماري سرطان ريه بستگي به نوع سرطان، وضعيت بيماري در شروع درمان، سن، سلامت عمومي و چگونگي واكنش بيمار به نوع درمان دارد.

سرطان ريه معمولا به دليل غني بودن سيستم خون رساني و لنفاوي ريه، به راحتي مي‌تواند به ديگر اندامهاي بدن سرايت كند.

با توجه به سن و وضعيت سلامت بيمار، الگوهاي درماني زير بكار گرفته مي‌شود.

‪ – ۱‬جراحي.

معمولا اگر ضايعه بدخيم منحصر به ريه باشد، ممكن است بخش كوچك (‪section‬ ‪ (wedge‬يا تكه كاملي از ريه (لوبكتومي) (‪ (lobectomy‬و يا تمام يك ريه (نومونكتومي) (‪ (pneumonectomy‬برداشته شود.

عوارض جانبي جراحي، خونريزي و در نتيجه كم خوني، مشكلات تنفسي و خواب آلودگي است.

‪ – ۲‬شيمي درماني.

جهت از بين بردن ياخته‌هاي سرطاني پراكنده، مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

شيمي درماني جهت پيشگيري از گسترش بيماري و مواردي كه سرطان در بدن پخش شده تجويز مي‌شود.

استفاده از داروهاي شيميايي منجر به انهدام سلولهاي سرطاني مي‌شود.

حالت تهوع و استفراغ، ريزش موي سر و ابرو، كاهش گلبولهاي سفيد خون، ضعف سيستم ايمني و دفاعي بدن، عفونت، احساس درد، خشكي دهان و پوكي استخوان، كم‌خوني و كاهش تعداد گلبولهاي قرمز خون كه ممكن است سبب خستگي، سرگيجه و احساس سرما در بيمار شود، از عوارض شيمي درماني است.

اسهال، يبوست و سفتي و خشكي مفاصل از ديگر عوارض جانبي شيمي درماني است.

‪ – ۳‬راديوتراپي يا اشعه درماني.

اين روش جهت از بين بردن مستقيم ضايعه بدخيم ريه بكار گرفته مي‌شود.

در اين روش از اشعه با انرژي زياد استفاده مي‌شود و اين اشعه با آسيب رساندن به سلولهاي زنده، منجر به مرگ آنها مي‌شود.

خستگي شديد، افسردگي، تهوع، استفراغ، بي‌اشتهايي و آسيب‌هاي عروقي و تنفسي از عوارض جانبي راديوتراپي است.

همچنين راديوتراپي ممكن است باعث سركوب سيستم خون ساز بدن و كاهش گلبول‌هاي سفيد و ضعف سيستم ايمني بدن و نهايتا بروز عفونت شود.

‪ – ۴‬درمان فوتوديناميك (‪.( Photodynamic Therapy‬
اين روش با استفاده از رنگ و نور صورت مي‌گيرد.

در اين شيوه، رنگ به داخل يك وريد تزريق و سپس در تمام بدن منتشر مي شود.

پس از چند روز اين رنگ فقط در سلولهاي بدخيم باقي مي‌ماند. سپس نور قرمز رنگ ليزري به سلول تابانده مي‌شود و رنگ درون سلول سرطاني اين نور را جذب مي‌كند.

اين امر منجر به عكس العمل فوتوشيميايي كه مخرب سلول‌ها است، مي‌شود.

‪ ۵‬درمان بيولوژيكي يا ايمونولوژيك.

مشتمل بر بازسازي، تحريك، هدايت و تقويت سيستم طبيعي دفاعي بدن بيمار است و با استفاده از آنتي بادي و هدايت سيستم دفاعي خود بيمار جهت مبارزه با سرطان صورت مي‌گيرد.

استفاده از عواملي مانند اينترفرون (سلولهايي كه فعاليت ضدتوموري مستقيم دارند و آنتي بادي‌هاي مونوكلونال كه اثرات تداخل بقاء سلول را دارند)، رشد سرطان را كاهش مي‌دهد.

‪ ،”Stent” – ۶‬وسيله يا قالبي جهت ايجاد كانال تنفسي مصنوعي در بيمار مبتلا به سرطان ريه است.

اين روش در بيماراني كه دچار اختلالات تنفسي هستند، بكار گرفته مي‌شود.

‪ – ۷‬سوزاندن ضايعه بدخيم با اشعه ليزر.

در برخي موارد ضايعه بدخيم سرطان ريه منجر به مسدود شدن حنجره مي‌شود.

در چنين موردي پزشك با سوزاندن ضايعه بدخيم با اشعه ليزر، راه عبور هوا را براي بيمار باز مي‌كند.

اين روش به طور كامل نمي‌تواند منجر به از بين بردن ضايعه بدخيم شود اما كمكي است جهت سهولت تنفس در بيمار.