سرطان معده

سرطان معده

معده يکي از اعضاي موجود در شکم و بخشي از دستگاه گوارش مي باشد و مانند هر کدام از اعضاي ديگر مستعد ابتلا به سرطان مي باشد .

پس از اينکه غذا جويده و بلعيده شد از طريق لوله اي به نام مري از دهان وارد معده مي شود . معده عضوي کيسه مانند و داراي ۵ قسمت مختلف مي باشد که ترشحات مختلفي براي هضم اوليه غذا ترشح مي کنند . سرطان در هر کدام از اين مناطق پنجگانه ممکن است شروع شود و گاهي علائم و ميزان بهبودي برحسب محل ابتلا تفاوت مي کند .

ديواره معده از پنج لايه تشکيل شده است . داخلي ترين لايه که حائز اهميت خاص مي باشد لايه مخاطي ناميده مي شود و اکثر سرطانهاي معده نيز از اين قسمت شروع مي شود . هر چه سرطان به بافتهاي زيرين نفوذ نمايد احتمال بهبودي کاهش مي يابد .

سرطان معده در طي ساليان و با آرامي رشد مي کند ولي قبل از اينکه سرطان بمعناي واقعي ايجاد شود ، تغييراتي در لايه هاي معده ايجاد مي شود . اين تغييرات اوليه بندرت علائم ايجاد ميکنند و تشخيص داده نمي شوند .

سرطان معده از طرق مختلف گسترش مي يابد . مي تواند از طريق ديواره خود معده به بافتها و اعضاي مجاور راه يابد . همچنين مي تواند از طريق غدد عروق لنفاوي گسترش يابد . در مراحل پيشرفته نيز مي تواند از طريق خون ساير اندام و اعضا را درگير کند . شايعترين سرطان معده بنام آدنوکارسينوم مي باشد . البته انواع ديگر با شيوع کمتر عبارتند از : لنفوم و تومورهاي کارسينوئيد . البته طبيعتاً نوع درمان اين نوع سرطانها با هم تفاوت مي کند .

اکثريت مبتلايان به سرطان معده در دهه ۶۰ يا ۷۰ سن خود تشخيص داده مي شوند .

طبق تحقيقات در ايالات متحده ، تعداد ۲۲۷۱۰ نفر با سرطان معده در سال ۲۰۰۴ تشخيص داده خواهند شد .

سرطان معده در ساير کشورهاي جهان نيز ممکن است شيوع بالاتري داشته باشد. البته در سالهاي اخير بعلت استفاده از يخچال و استفاده کمتر از نمک براي نگهداري غذاها احتمال ابتلا به سرطان معده کاهش يافته است . يکي ديگر از علل کاهش ابتلا درمان مناسب و مفيد براي باکتري هليکوباکترپيلوري مي باشد که بنظر مي رسد نقش زيادي در ابتلا به سرطان معده دارد .

متأسفانه در مراحل ابتدايي علائم چنداني ديده نمي شود و شايد بهمين دليل سرطان معده در مراحل ابتدايي بسختي تشخيص داده مي شود .

علائم شايع :

کاهش اشتها و کاهش وزن

درد معده

علائم مبهم سوء هاضمه مانند پري ، آروغ زدن ، ‌تهوع

احساس پري حتي پس از خوردن مقادير اندک غذا

تهوع و استفراغ

سوزش سردل و علائم شبيه به زخم معده

تورم معده

البته شايان ذکر است که بسياري از اين علائم منحصر به سرطان معده نمي باشند و دربسياري از بيماريهاي ديگر معده نيز ديده مي شوند ، اما وجود اين مشکلات اگر بصورت طولاني باشد خصوصاً در افراد بالاي ۵۰ سال ، احتياج به ارزيابيهاي بيشتري توسط پزشک دارد .

اگر شک به سرطان معده وجود داشته باشد ، پزشکان دست به ارزيابيهاي بيشتري مي زنند تا سرطان معده را در مراحل اوليه تشخيص بدهند . ازانواع اين روش مي توان به اندوسکوپي ، عکسبرداري از ريه ( بيشتر بمنظور تشخيص ميزان درگيري بافتهاي مجاور معده انجام مي شود ) ، MRI و آزمايشات اوليه اشاره نمود که هر کدام از اينها با توجه به صلاحديد پزشک معالج و در زمان مقتضي انجام مي شود .

عوامل افزايش دهنده خطر :

بايد توجه داشت وجود عوامل خطر همواره به معني ابتلا به بيماري نيست و تنها شرايط را براي ابتلا به بيماري بيشتر مي کند .

عفونت با هليکوباکترپيلوري که منجر به گاستريت مزمن شود . البته بسياري از افرادي که اين ميکروب را با خود دارند هيچگاه مبتلا به سرطان معده نمي شود .

رژيمهاي غذايي شامل غذاهاي دودي ، گوشتي نمک اندود ، ترشيها و غذاهاي محتوي نشاسته بالا و فيبر پايين . ( استفاده از غذاهايي که شامل غلات زياد باشند ، ماهي و سبزيجات تازه محتوي ويتامين A و C احتمال ابتلا به سرطان معده را کاهش مي دهند . )

کشيدن سيگار

مصرف الکل

سابقه جراحي بر روي معده که قبلاً بمنظور کنترل زخم انجام شده باشد .

سرطان معده در مردان دوبرابر زنان ديده مي شود .

در سنين بالاتر از ۵۰ سال بشدت افزايش مي يابد .

در نژادهاي بخصوصي بيشتر ديده مي شود

سابقه سرطان معده در افراد درجه يک فاميل

پيشگيري :

استفاده از رژيمهاي غذايي مناسب که در بالا به بعضي از آنها اشاره شد .

الکل ننوشيد و سيگار نکشيد

به علائم سوء هاضمه طول کشيده دقت کنيد و با پزشک خود مشورت کنيد .

آزمايشهاي توصيه شده توسط پزشک را مرتب انجام دهيد .

شايان ذکر است ميزان موفقيت در درمان بيماري چندان زياد نيست ، لذا پيشگيري مي تواند نقش بسيار مهمي داشته باشد .

درمان :

در مراحل ابتدايي ، جراحي و برداشتن تومور اوليه مي تواند بسيار مؤثر باشد . حتي زمانيکه سرطان گسترش يافته باشد مي توان براي جلوگيري از خونريزيهاي طولاني و انسداد معده از روش جراحي استفاده نمود .

شيمي درماني نيز ممکن است در افرادي که سرطان در آنها گسترش يافته باشد استفاده شود و مؤثر باشد .

استفاده از راديو تراپي بخصوص همراه با شيمي درماني برحسب صلاحديد پزشک استفاده مي شود .

در ادامه ممکن است پزشک آزمايشات پيگيري را بطور منظم انجام دهد که از آن جمله مي توان به آزمايش خون اشاره کرد . لذا بايد توجه داشت که علائم جديد حتي جزئي را پس از درمان بايد به پزشک گزارش کرد تا وي بتواند بدرستي برنامه هاي آينده خود را تنظيم نمايد .

بايد توجه داشت که هيج کس نمي تواند ميزان بهبودي و پاسخ هر فرد را به درمان بطور دقيق پيش بيني کند چرا که نوع سرطان و نحوه پاسخ بدن به درمان هر فرد به فرد ديگر مي تواند متفاوت باشد و در اين بين حالات روحي و رواني مناسب مي تواند در درمان بسيار مؤثر باشد و نبايد فراموش شوند .

نکاتي که بايد مورد توجه قرار گيرند :

تحقيقات نشان داده اند که رژيم هاي غذايي مهمترين عامل در ابتلا به سرطان معده هستند و در کشورهايي که استفاده از گوشت قرمزبيشتر است ابتلا به سرطان معده نيز بيشتر است و بايد توجه داشته باشيد که استفاده از گوشت قرمز بيش از ۱۳ بار در هفته احتمال سطان معده را دوبرابر مي کند بخصوص اگر گوشت بصورت کبابي و يا کامل و زياد از حد پخته شود .

استفاده از غذاهاي محتوي ويتامين C ، ويتامني E و بتاکاروتن بعلت خاصيت آنتي اکسيداني در جلوگيري از ابتلا به سرطان معده بسيار مؤثر هستند .

آشنایی با هليکوباکترپيلوري

هليکوباکترپيلوري يک باسيل گرم منفي خميده است که در لابلاي مخاط معده و گاهي دئودنوم و مري زندگي مي‌کند. اين باکتري به هيچ‌وجه جزء فلور طبيعي نبوده بلکه در  افراد آلوده ايجاد التهاب مزمن سطحي و منتشر در معده مي‌کند.

خصوصيات بيوشيميايي اين باکتري توليد آنزيم اوره آز است. انتقال بيماري معمولا” ازطريق مدفوعي دهاني صورت مي‌پذيرد. زيرا شيوع اين باکتري در افرادي که از لحاظ بهداشتي در سطح پايين هستند يا در کساني که به طور جمعي زندگي مي‌کنند بيشتراست. شيوع هليکوباکتر در درجه‌ي اول به سن  و منطقه‌ي جغرافيايي وابسته است همچنين شيوع آن در مردان و زنان يکسان است.
هليکوباکتر قادر است در مخاط معده يعني جائي‌که بسياري از باکتريها قادر به ادامه‌ي زندگي نيستند زنده بماند. اما زماني که اسيديته‌ي معده کاهش مي‌يابد باکتري‌هاي ديگر قادر به ادامه‌ي زندگي هستند دليل آن شايد رقابت با ساير باکتري‌هاست. تشخيص براساس راديولوژي، آندوسکوپي، تست اوره آز و تاريخچه‌ي بيماري صورت مي‌گيرد. اما اين روشها وقت‌گيرو گاهي تهاجمي و حساسيت آن کاملا” مشخص نيست. اما روش الايزا با مشخص کردن آنتي باديهاي اختصاصي اين مشکل را از بين برده است به طوري که با يک روش غير تهاجمي و در يک زمان کوتاه مي‌توان به نتايج دلخواه دست يافت.

بررسي‌هاي گوناگون وجود آنتي بادي عليه هليکوباکتر و بيماري معده را به اثبات رسانده است. رابطه‌ي مشخصي بين تراز سرمي آنتي‌بادي IgM و بافتهاي باليني وجود دارد به طوري که افزايش تراز سرمي ايمونوگلوبولين در گاستريت حاد ديده مي‌شود. اين آزمايش به عنوان يک تست غربالگري سريع و همچنين در تشخيص زودرس عفونت هليکوباکتر بسيار مفيد است، زيرا پاسخ ايمني غالبا” قبل از علائم باليني بروز مي کند.
تفسير نتايج:
با توجه به نتايج به دست آمده بيمار را به سه گروه تقسيم مي‌کنند.
1 –  نمونه‌هاي منفي کمتر از 20 که در اين مرحله به بيماران توصيه مي‌شود درصورت وجود علائم به جهت اينکه در مراحل اوليه نتايج اوليه ممکن است منفي باشد آزمايش به فاصله‌ي چند روز تکرارشود.
2 –  نمونه‌هاي مشکوک با ميزان 20 تا 30 که تکرار آزمايش به فاصله‌ي چند روز توصيه مي‌شود در صورت جواب مشکوک مجدداندازه‌گيري  آنتي‌بادي ضد اين باکتري به روشهاي ديگر پيشنهاد مي‌گردد.
3 –  نمونه‌‌ي مثبت بالاتر از 30 که بيمار ممکن است مبتلا به هليکوباکتر باشد اما لزوما نشانگر وجود بيماري نيست.
با توجه به اينکه شيوع بيماري به منطقه‌ي جغرافيايي و وضع اقتصادي بستگي دارد پيشنهاد مي‌گردد در هر منطقه مقادير نرمال با توجه به شيوع بيماري در نظر گرفته شود.

شيوع ميكرب «هليكوباكترپيلوري» در ايران بيشتر از ۷۰ درصد است
اين باكتري از انسان به انسان و از راه دهاني – مدفوعي قابل گسترش است. به عبارت ديگر اين باكتري از فرد آلوده و از طريق مدفوع منجر به آلودگي آب و مواد غذايي شده و در صورت مصرف مواد غير بهداشتي و آب آلوده به افراد ديگر منتقل مي‌شوند.

بعد از ورود اين باكتري، مخاط معده تحليل و منجر به بيماري‌هاي مختلفي از جمله زخم‌هاي گوارشي و سرطان معده مي‌شود.
طبق بررسي‌هاي انجام شده وجود اين باكتري در 80 درصد بيماران زخم اثني‌عشر، 60 درصد بيماران زخم معده و در 70 درصد سرطان‌هاي معده محرز است.

با روش‌هاي آندوسكوپي، نمونه‌برداري از مخاط معده، روش‌هاي غير تهاجمي چون انجام تست تنفسي اوره با بررسي هواي بازدمي افراد، بررسي آنتي‌بادي بر عليه باكتري در خون افراد و انجام آزمايشات تخصصي بر روي مدفوع، مي‌توان از وجود اين باكتري در سيستم گوارشي فرد مطمئن شويم.

نحوه مقابله با هلیكوباكترپیلوری

از بین بردن عفونت هلیكوباكترپیلوری برخلاف اكثر عفونتها، بسیار مشكل می باشد و برای این كار لازم است كه چندین دارو و به طور همزمان مصرف شود. دلیل این امر آن است كه این عفونت در مخاط معده برای خود پناهگاههای ویژه‌ای درست می‌كند كه اكثر داروها نمی‌توانند به آن نفوذ نمایند.

گفته شده است كه در طی ۱۰ سال گذشته، انواع مختلفی از درمانهای دارویی معرفی شده است كه اگر آنها به طور صحیح مصرف می شدند، حدود ۹۰ درصد افرادی كه از آنها استفاده كرده‌اند از دست این عفونت خلاص می‌شدند. شایعترین نوع درمانی كه امروزه در بریتانیا تجویز می‌شود، استفاده از سه نوع دارو به مدت یك هفته می‌باشد. دو تا از این داروها آنتی‌بیوتیك می باشند و داروی سومی، یك داروی متوقف كننده قوی ترشح اسید معده (مثل داروی اومپرازول) می‌باشد.

اكثر درمانهایی كه امروزه برای از بین بردن عفونت هلیكوباكترپیلوری به كار می‌روند بی‌خطر هستند و فقط ممكن است مشكلات جزئی ایجاد نمایند، اما بعضی از آنتی‌بیوتیكها می‌توانند باعث تهوع، استفراغ و یا اسهال شوند. كامل كردن دوره درمان همانگونه كه پزشك تجویز می‌نماید. از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا شایعترین علت عدم موفقیت در درمان، عدم مصرف داروها به طور مناسب می‌باشد.
بعد از اینكه دوره درمان به پایان رسید، برای اینكه ببینیم كه آیا عفونت هلیكوباكترپیلوری ریشه‌كن شده است، باید یك آزمایش انجام دهیم (معمولاً آزمایش تنفسی اوره). حدود ۱۰ درصد افراد نیاز خواهند داشت كه درمان را دوباره تكرار كنند، زیرا در درمان اول، عفونت  هلیكوباكترپیلوری از بین نرفته است. گاهی اوقات حتی با چندین بار تكرار در درمان نیز عفونت از بین نمی‌رود. در چنین مواردی معمولاً از درمانهای مختلف استفاده میشود . خیلی به ندرت ممكن است فردی كه با درمان عفونت هلیكوباكترپیلوری را ریشه‌كن كرده است دوباره به این عفونت دچار شود.
اگر بعد از درمان موفقیت‌امیز در ریشه‌كن كردن هلیكوباكترپیلوری، علایم بیماری باز هم باقی ماندند، ممكن است این علایم به علت چیز دیگری ایجاد شده باشند.
آینده هلیكوباكترپیلوری
احتمالاً هلیكوباكترپیلوری به مدت چندین هزارسال است كه در پستانداران وجود دارد و در بیشتر موارد به نظر می‌رسد ه این باكتری باعث مشكلی نمی‌شود. گرچه بدون شك این عفونت در بعضی موارد باعث بروز بیماری میشود، اما ممكن است برای عده‌ای دیگر، این باكتری سودمند باشد (هرچند هنوز این موضوع كشف نشده است).

این مطلب مورد بحث بسیاری از پزشكان است و به همین علت است كه در افرادی كه دارای زخم معده یا اثنی‌عشر نیستند، توصیه نمیشود كه این عفونت را از بین ببرند. در آینده ممكن است دانشمندان موفق به كشف انواع هلیكوباكترپیلوری بد و خوب شوند و بنابراین خواهند توانست كه فقط انواع بد را از بین ببرند. همچنین امكان دارد كه بر علیه انواع بد این باكتری، یك واكسن ساخته شده و به كودكان زده شود تا از ابتلا به این عفونت پیشگیری كنند و در نتیجه باعث شوند كه بیماری زخم معده یا اثنی‌عشر ریشه‌كن گردد.
كمك به موفقيت درمان
داروهايتان را دقيقاً همان‏گونه كه پزشك يا داروسازتان به شما آموزش مي‏دهد مصرف كنيد. مصرف داروها ممكن است باعث شودكه شما براي مدت زمان كوتاهي احساس كنيد كه حالتان بدتر شده اما بايد بدانيد كه اين بهترين راه براي كشتن تمام باكتري‏هاي هليكوباكترپيلوري و ممانعت از برگشت زخم است. پرهيز از كشيدن سيگار و عدم مصرف مسكن‏هايي مانند آسپيرين و داروهاي مشابه مي‏تواند به بهبود زخم و جلوگيري از برگشت آن كمك كند.