سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
حضور در شرايط بيوزني لطمات جدي به سلامت فضانوردان وارد مي‌آورد
تازه‌ترين تحقيقات پژوهشگران نشان مي‌دهد حضور در شرايط بيوزني موجب مي شود برخي از ژنهاي حساس و اساسي در سيستم ايمني بدن نتوانند فعال شوند و اين امر سبب مي‌شود فضانوردان در برابر انواع بيماريها آسيب پذير و بسرعت بيمار شوند.
تغييراتي كه به علت قرار گرفتن در محيط با جاذبه اندك عارض بدن مي‌شود باعث جلوگيري از فعال شدن سلولهاي تي T-cellsمي‌شود.
اين سلولها نوعي از سلولهاي سفيد خون هستند كه به بدن براي مقابله با بيماري كمك مي‌كنند.
تنها مورد ديگري كه غير از حضور در شرايط بيوزني موجب از كار افتادن سلولهاي تي مي‌شود، ابتلاي شخص به بيماري اچ آي وي است.
به گفته جانت بوتل ويروس شناس از كالج پزشكي بيلور در هوستن تكزاس شناخت تازه‌اي كه در نتيجه تحقيقات جديد حاصل شده اين ضرورت را مطرح مي‌سازد كه ميزان خطر ناشي از ابتلا به عفونت در پروازهاي فضايي مشخص شود.
بررسي اخير به وسيله خانم ميلي هيوز-فولفورد استاد پزشكي دانشگاه كاليفرنيا در سان فرانسيسكو و همكارانش به انجام رسيده است و اين گروه سلولهاي ايمني بدن انسان را در شرايط جاذبه اندك قرار داده اند.
در حالت عادي زماني كه بدن وجود يك ويروس بيگانه را تشخيص مي‌دهد يك سيستم علامت دهي موسوم به مجراي پي ك آ PKA pathwayبا روشن و فعال كردن 99ژن مختلف در برابر موقعيت جديد واكنش نشان مي‌دهد.
اين ژنها به نوبه خود سلولهاي تي را فعال مي‌كنند تا آنها به مقابله با ويروس بروند و آن را نابود سازند.
اما در اين تحقيق روشن شد كه در شرايط جاذبه اندك ۹۱ژن از اين ۹۹ ژن فعال نمي‌شود.
به گفته اين كارشناس يك مجراي علامت دهي خاص در بدن وجود دارد كه تنها در حضور جاذبه عمل مي‌كند و در غياب جاذبه از كار مي‌افتد.
حضور در شرايط بيوزني موجب مي‌شود كه اين سيستم اتصال كوتاه شود و توانايي فعال كردن سلولهاي تي را از دست بدهد.
اين نكته البته تعجب آور نيست زيرا حيات اساس در روي زمين و در محيط داراي جاذبه تطور پيدا كرده است.
اما از ظواهر چنين بر مي‌آيد كه مجاري ديگر علامت دهي در محيط بيوزني كار خود را به صورت عادي انجام مي‌دهند.
به گفته خانم بوتل احتمالا مكانيزمهاي ديگر سيستم ايمني بدن نيز در محيط بيوزني از كار مي‌افتند.
شواهد موجود از زماني كه سفر نخستين انسان به فضا آغاز شد نشان مي‌دهد كه فضانوردان بيش از افراد عادي در معرض ابتلا به بيماري قرار داشته اند.
از ۲۹فضانورد سفينه آپولو ۱۵نفر در جريان سفر و يا يك هفته پس از بازگشت به زمين به بيماريهاي ويروسي يا باكتريايي دچار شدند. در جريان ماموريت نيمه كاره آپولو ۱۳كه قرار بود به‌ماه سفر كند، يكي از فضانوردان به واسطه ابتلا به يك باكتري خاص موسوم به سودوموناس آروگينوزا aeruginosa Pseudomonasدر تمام مدت پرواز به تب شديدي دچار شد.
اين باكتري در روي زمين تنها به افرادي آسيب مي‌رساند كه سيستم ايمني بدنشان از كار افتاده باشد.
پس از اين پرواز ناموفق ناسا دستور داد همه فضانوردان به مدت هفت تا ۱۰روز قبل از پرواز در قرنطينه قرار داده شوند و از تماس با مردم عادي يا كودكان يا افراد بيمار خودداري ورزند.
از زماني كه اين سيستم قرنطينه برقرار شده تنها يك فضانورد به بيماري مبتلا شده است. در جريان ماموريت آزمايشگاه فضايي اسكاي لب كه در سال ۱۹۷۳آغاز شد، متخصصان مشاهده كردند فضانورداني كه مدتي در اين ايستگاه اقامت مي‌كنند و سپس به زمين باز مي‌گردند از كمبود سلولهاي سفيد خون رنج مي‌برند.
مشكل ديگر آن است كه در بدن همه افراد همواره شماري ويروسهاي بيماريزا موجود است كه معمولا سيستم ايمني بدن خود آنان مراقبت آنهاست و نمي‌گذارد كه خطر خيز شوند.
اما در فضا برخي از اين ويروسها مانند ويروس هرپيس يا ويروس اپستين-بار مي‌توانند مجددا فعال شوند و شخص را بيمار سازند.
يك جنبه دشواري افزاي ديگر مساله آن است كه باكتري‌هايي كه در برابر آنتي بيوتيكها مقاوم شده‌اند در فضاهاي بسته نظير كپسول شاتل از توان بيشتري براي تكثير و تخريب برخوردار مي‌شوند.
در همين حال سيستم ايمني بدن فضانوردان نيز به علت قرار گرفتن در برابر تشعشات از حالت عادي خود ضعيف‌تر و بيش از پيش در قبال باكتريها آسيب پذير مي‌شود.
به اعتقاد محققان اين احتمال نيز وجود دارد كه تركيب شرايط بيوزني و قرار گرفتن در معرض پرتوهاي خطر، تاثير به مراتب مخرب تري بر روي سيستم ايمني بدن فضانوردان نسبت به حالتي داشته باشد كه هر يك از اين عوامل به صورت مجزا عمل مي‌كنند.
از جمله عوارض چنين حالتي ابتلا به بيماريهاي مختلف در دراز مدت است. شواهدي كه ناسا جمع‌آوري كرده نشان مي‌دهد ميزان موارد ابتلا به سرطان پوست در ميان فضانوردان سه برابر بيشتر از افرادي است كه هيچگاه به فضا سفر نكرده‌اند. هرچند كه اين بيماري صرفا نتيجه عمل كردن معيوب سيستم ايمني نيست.
تحقيق اخير اين پرسش را پيش آورده كه آيا با فناوريهاي كنوني امكان سفر فضانوردان به كره مريخ وجود دارد؟
زيرا رفت و برگشت به مريخ سه سال به طول مي‌انجامد و روشن نيست كه آيا بدن فضانوردان با توجه به از كار افتادن سيستم ايمني بدن آنان قادر خواهد بود اين مدت طولاني را تحمل كند؟
نتايج بررسي‌هاي اخير در نشريه فدراسيون انجمنهاي آمريكايي مطالعه‌كننده درباره زيست شناسي تجربي The Federation of American Societies for Experimental Biology Journalبه چاپ رسيده است.