سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
بوی بدن
کسانی که با انواع مختلف موجودات سر و کار دارند می‌دانند که بوی بدن انسان نیز مشخص کنندهٔ نوع او در سلسهٔ تکامی است. بوی بدن در میان حیوانات رایحه‌ای برای انتخاب جفت است، اما در دنیای متمدن امروز چیزی همتای بوی عطر یا خوشبو کننده به حساب نمی‌آیند.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، تصور عامه در اینکه بوی بدن به‌علت وجود عرق است تا حدی درست است. بدن ما عملاً دو نوع عرق تولید می‌کند: اکرین که عرق روشن بی‌بوئی است که روی پوست تمام بدن ترشح می‌شود و نقش حیانی تنظیم دمای بدن را به‌عهده دارد، آپوکرین که ماده‌ای غلیظ‌تر است و از غدد نواحی زیر بغل و کشالهٔ ران ترشح می‌شود.
عرق آپوکرین باقی‌ماندە‌ای از دوران انسان‌های اولیه است و کار خاصی انجام نمی‌دهد. این عرق نیز بدون پوست، ولی باکتری‌های روی سطح پوست برآن اثر کرده و حاصل عمل آنها همان بوی بدن است.
شدت بوی بدن برخی افراد آنها را نگران وجود گرفتاری‌های جسمانی می‌کند، اما در بیشتر موارد فقط ژنتیکی یا به خاطر رعایت نکردن بهداشت است. بیشتر اینها با غدد آپوکرین بزرگ‌تر و فعال‌تر به دنیا می‌آیند، یا در پاک کردن پوست خود از باکتری‌های تولید کنندهٔ بو سعی کافی نمی‌کنند.
بیمارئی که باعث بوی ناشی از عرق آپوکرین باشد وجود ندارد، ولی برخی بیماری‌ها ایجاد انواع دیگر بوی بدن می‌کنند. ناهنجاری‌های گوارشی بوی غیر عادی به پوست می‌دهند. پوست مبتلایان به دیابت و عفونت‌های ادراری نیز گاهی بوی شیرینی می‌دهد. بیماری‌هائی مثل کمبود ویتامین C و حصبه هم با بوی غیر طبیعی پوست همراهند.
در دوران نوجوانی، بوی بدن علامت بلوغ است و غدد آپوکرین شروع به فعالیت می‌کنند. پیری و تغییرات سوخت و سازی هم فعالیت این غدد را بالا می‌برند. و بوی بعضی مواد غذائی تند (مثل سیر) سرانجام به منافذ پوست و سوراخ‌های بینی دیگران راه پیدا می‌کنند.
* به غيراز باكتري‌ها دلايل مختلف ديگري نيزدر اين امر دخيل هستند مانند:
– در بعضي موارد غدد عرقي بيش فعال شده‌اند.
– مواد سمي يا مواد گياهي از قبيل الكل، سم آرسنيك، سم كيانيد يا كشيدن سيگار، گاهي باعث اين مسئله مي‌شوند.
– عفونت‌هايي از قبيل عفونت‌هاي ريوي، عفونت‌هاي پوستي، عفونت‌هاي مهبل، بيماري‌هاي مقاربتي يا عفونت مجاري اداري نيز مي‌توانند باعث بروز اين بوي نا مطبوع شوند.
نكاتي كه بايد براي پيشگيري رعايت كرد عبارتند از:
– رعايت كردن نظافت شخصي، استحمام روزانه و تعويض روزانه لباس‌ها. همچنين جنس لباس‌هايي كه به تن مي‌كنيم در كم كردن تعرق نقش بسزايي دارند. لباس‌هاي نخي معمولا سريع عرق و بوي بد را جذب مي‌كنند.
– دقت در نوع تغذيه به كاهش ميزان بوي بدن كمك مي‌كند. مثلا از خوردن بعضي از غذاهاي تند با ادويه جاتي مانند كاري، زيره و سير خودداري كنيد. كمبود روي در بدن مشكل تعرق را افزايش مي‌دهد، به اين دليل كه اين ماده به دفع سمومات بدن كمك مي‌كند. نوشيدن ميزان كافي آب و مايعات، غدد ترشح‌كننده اِكرين را فعال مي‌سازد كه باعث رقيق‌تر شدن عرق آپوكرين مي‌شود.
– استفاده از اسپري و دئودورانت فقط بوي بد را مي‌پوشاند و گاهي سبب افزايش بوي بد بدن مي‌شود. در انتخاب دئودورانت هم توجه كنيد از نوعي انتخاب كنيد كه حاوي روي و آلومينيوم باشد، زيرا كه اين مواد باكتري‌هايي كه مسبب بوي بد بدن هستند را كاهش مي‌دهند.
* درمان بوی بدن
راه مقابله با بوی بدن جلوگیری از تولید عرق آپوکرین، کاهش تعداد باکتری‌های مؤثر بر عرق، یا از بین بردن علت دیگر بو است. این چیزها را رعایت کنید تا خود و اطرافیانتان ببینید که بر بوی بد بدنتان غلبه کرده‌اید.
بدن را هر روز با صابون ضدبو بشوئید. استفاده از صابونهای ضدباکتری موجود در داروخانهها باکتری‌های تولید‌کنندهٔ بو را از بین می‌برد. کیسه کشیدن یا سائیدن پوست لزومی ندارد، چون صابون به صورت عادی آنها را می‌کشد. یک بار، و در صورت امکان دو بار، در روز بدن را با آن بشوئید. اگر این کار بو را از بین نبرد، صابونهای قوی‌تری برای آنها وجود دارد.
از مواد باکتری‌کش استفاده کنید. اگر صابونهای ضدباکتری مؤثر نشدند، نواحی بدبو را با پاک‌کننده‌های جوش، مثل موادی که دارای بنزوئیل پراکسید هستند، بشوئید، چون اینها خواص ضدباکتریائی قوی دارند. ولی مراقب باشید: استفادهٔ زیاد از این مواد ممکن است باعث خشکی و تحریک پوست شود. اگر این کار هم مؤثر واقع نشد، می‌توانید از کرم‌های ضدباکتری استفاده کنید.
پوست را تر و تمیز کنید. اگر می‌توانید، در طول روز زیر بغل را چند بار یا یک پارچه یا حولهٔ خیس پاک کنید. به این ترتیب، مواد بودار زیر بغل و بسیاری از باکتری‌های تولید کنندهٔ بو را از بین می‌برید.
از ضدبو استفاده کنید. ضدبوهائی که بدون نسخه فروخته می‌شوند در از بین بردن بوی بدن مؤثر هستند. به برچسب آنها توجه کنید؛ ضدبو باید دارای نمک‌های فلزی ضدباکتری (مثل آلومینیوم یا روی) برای کشتن آنها باشد. غلطک‌ها و میله‌ها بهتر از افشانه‌ها هستند و اثر طولانی‌تری دارند.
از ضد عرق استفاده کنید. ضدعرق‌های موجود در داروخانهها تولید عرق آپوکرین را کم می‌کنند. این ضدعرق‌ها باید دارای کلریدرات آلومینیم و اغلب همراه با مواد ضدبو باشند.
ناحیهٔ بدبو را پودر بزنید. پاشیدن کمی گرد جوش شیرین، تالک، یا پودر بچه یا نشاستهٔ ذرت بر روی پوست زیر بغل یا اطراف بدن مقدار زیادی از بو را می‌گیرد.
لباس‌ها را مرتب بشوئید. لباس‌هایتان را با مواد شویندهٔ دارای مواد ضدبو بشوئید. اگر لازم می‌دانید، هنگام رفتن به مدرسه یا محل کار لباس‌های زیر را عوض کنید.
کمی الکل بمالید. به‌عنوان یک مراقبت اضافی، می‌توانید کمی الکل در طول روز به زیر بغل یا نواحی بودار که محل تجمع باکتری‌هاست بمالید تا آنها را از بین ببرد.
غذاهای تند و ادویهدار نخورید. خوردن زیاد مواد غذائی حاوی سیر، کاری، یا زیر ممکن است به پراکنده شدن بوی آنها (اغلب تا ۲۴ ساعت بعد از خوردن) از منافذ پوست منجر شود. اگر مؤثر است، کمتر از این غذاها بخورید.
موهای زائد را بتراشید. چون بوی زیر بغل در مردان بیشتر است، بهتر است موهای زیر بغل را بتراشید. این موها مقدار زیادی عرق در خود نگاه می‌دارند و مکان خوبی برای رشد باکتری‌ها هستند.
در عين حال، اگر شما مشكل بوي بد زيربغل داريد اين توصيه‌ها، شيوه‌هاي طبيعي درمان خانگي، به شما كمك مي‌كند:
1)استحمام كنيد. سپس آب شلغم را بگيريد به اين صورت كه شلغم را رنده كنيد و داخل يك پارچه شل بافت ريخته و فشار دهيد و عصاره به دست آمده را با يك قاشق چايخوري به زير بغل‌هايتان بماليد و ماساژ دهيد.
2) استفاده جوش شيرين بوي بد زير بغل و پاهاي شما را كاهش مي‌دهد.
3) چند ليمو را در دست خود كم كم فشار دهيد تا نرم شود. سپس از وسط به 2نيم كنيد و به زير بغل‌هايتان بماليد تا هسته‌هاي آن خارج شود. سپس حمام كنيد. اگر زير بغل شما موهاي زائد دارد يك روز قبل از اين كار آن موها را از بين ببريد تا اسيد ليموها بوي بدن شما را از بين ببرد.
4) هر روز به حمام برويد و بعد از آن به زير بغل‌هايتان پودر بزنيد. اين كار علاوه بر اينكه بوي بدن را مي‌گيرد پوستتان رانيز سفيد مي‌كند.
5) روغن زيتون، آب پرتقال، آب ليمو و گريپ فروت هم موادي هستند كه شما مي‌توانيد استفاده كنيد. توجه داشته باشيد كه افشره آنها بايد تازه باشد. زير بازوهايتان را پودر بزنيد يا هر قسمتي از بدن كه لازم است. جوش شيرين را به افشره اضافه كنيد و به زير بغل خود بماليد، سپس با روغن زيتون پاك كنيد. بوي بدن شما از بين خواهد رفت.
اگر شما گوشت و مرغ مي‌خوريدو با مشكل بوي بد بدن مواجه هستيد رژيم غذايي خود را عوض كنيد. مصرف گوشت و مرغ را كاهش دهيد و خود را به خوردن سبزيجات عادت دهيد. اين توصيه‌هاي غذايي هم كمك مي‌كند:
– هر روز ناشتا قبل از صبحانه 500 ميليگرم پودر جوانه‌گندم را در آب حل كرده و بنوشيد. اگر سوپر ماركت‌هاي اطراف خانه شما جوانه گندم تازه دارد، مي‌توانيد از جوانه گندم تازه استفاده كنيد. توجه داشته باشيد محلول جوانه را با معده خالي و با آب معدني بنوشيد.كلروفيل بوي بدن را به صورت چشمگير كم مي‌كند يا كاملا از بين مي‌برد.
– اگر كشمكش‌هاي عصبي باعث مي‌شود كه شما تعرقتان افزايش يابد و اين نيز باعث مي‌شود كه بوي بدنتان زياد شود، چاي سبز بنوشيد. يك قاشق چايخوري چاي سبز خشك يا 2 عدد چاي كيسه‌اي را در يك فنجان آب بريزيد و بگذاريد به مدت 10 دقيقه خيس بخورد و كم كم در طول روز آن را بنوشيد. اين چاي به شما كمك مي‌كند آرامش پيدا كنيد و ديگر عرق نكنيد.
شست و شو
بهترین راه برای فرار از بوی بد بدن، دوش گرفتن و شست شوی قسمت هایی از بدن مثل زیر بغل و کشاله ران است. فراموش نکنید دوش گرفتن با آب به تنهایی بی فایده است، چون آب نمی تواند این فرآورده های بدبو را از روی سطح پوست پاک کند.
تنها راه حل، کمک گرفتن از شامپو و صابون است. این محصولات می توانند محیط زندگی باکتری های روی سطح پوست و درون عرق را مختل کرده و آنها را از روی بدن پاک کنند. متخصصان اعتقاد دارند بهتر است از صابون ها و شامپوهای بودار استفاده کنید.
اگر شما زیاد عرق می کنید و فعالیت جسمانی زیادی در طول روز دارید، باید بیش از دیگران بدنتان را بشویید.
فراموش نکنید غدد عرق در شب هم مانند روز فعال هستند، بنابراین ممکن است هنگام شب دوش بگرید، ولی اگر فعالیت غدد عرق در پوست شما زیاد باشد، هنگام صبح باز احساس کنید لباس هایتان بوی خوبی نمی دهند.
لباس های تر و تمیز
لازم است هر بار که به حمام می روید و بدنتان را می شویید، تمام لباس هایتان را عوض کنید و لباس های تمیز به تن کنید. بهترین روش این است که در پایان روز به حمام بروید و تمام لباس هایتان را برای شست و شو کنار بگذارید و لباس های تمیز بپوشید. در برخی نواحی مثل جنوب ایران که آب و هوا گرم و شرجی است، شاید مجبور شوید لباس هایتان را روزی چند بار عوض کنید.
توجه به جنس پارچه ی لباس هم بسیار مهم است. لباس های نخی و کتانی عرق را بهتر به خود جذب می کنند، در حالی که لباس های نایلونی عرق را از سطح بدنتان کمتر جذب کرده و با باقی ماندن این عرق در سطح پوست، بوی بد بدن از راه می رسد.
زیر پیراهن نخی برای آقایان بسیار موثر است، چرا که عرق را به خود جذب کرده و این عرق می تواند از سطح پارچه های نخی بخار شود.
* تاثيرات اسپري‌ها و مام‌هاي گوناگون
هزاران سال است که انسان‌ها سعي مي‌کنند از بوي عرق بدنشان جلوگيري کنند. چيني‌ها بسیار پیش از این سعي کردند با ترکيبي از صمغ و چربي‌هاي حيواني بوي عرق را رفع کنند. امروزه ولي با روش‌هاي خوشايندتري با بوي عرق مقابله مي‌شود.
بسياري از اسپري‌ها و مام‌هاي زيربغل حاوي نمک‌هاي آلومينيوم و زيرکونيوم هستند که در برخورد با رطوبت باد مي‌کنند و مجراهاي خروج عرق را مي‌بندند. برخي از اسپري‌ها يا مام‌هاي زيربغل روغن‌هاي عطري‌اي دارند که علاوه بر اين که خوشبو هستند، مي‌توانند مانع رشد باکتري‌ها شوند و يا جلوي آنزيم‌هايي را بگيرند که در توليد مولکول‌هاي بدبو نقش دارند.
برخي ديگر از اسپري‌ها و مام‌ها حاوي روغن‌هاي عطري‌اي هستند که به طور تدريجي بوي‌شان پخش مي‌شود. اين روغن‌هاي عطري به مولکول‌هايي پيوند خورده‌اند که باعث آزاد شدن تدريجي مواد عطري مي‌شوند.
تاثيرات مواد عطري بر انسان‌ها يکسان نيست
توليدکنندگان مواد عطري در مراحل پاياني توليد، تاثير مواد عطري‌اي را که ساخته‌اند، روي بدن افراد تست مي‌کنند. افراد شرکت‌کننده در آزمايش، اسپري يا مام را به زير بغل خود مي‌زنند و بعد کارکناني که حس بويايي قوي دارند و در اين زمينه تخصص ديده‌اند، زير بغل آنان را بو مي‌کنند.
تاثيرات مواد عطري بر بدن انسان‌ها يکسان نيست و مواد عطري روي بدن هر انسان بوي متفاوتي به خود مي‌گيرد. حتي بعضي وقت‌ها ممکن است بوي زيربغل چپ يک شخص با سمت راست او متفاوت باشد.
توليدکنندگان مواد عطري بودجه بالايي را به تحقيقات اختصاص داده‌اند و اميدوارند شيوه‌هاي کارآمدتري را براي جلوگيري از بوي عرق پيدا کنند.
– چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
– بوی بدن برای دیگران محسوس است و به رغم رعایت بهداشت، هر روز استشمام می‌شود.
– بو به قدری زیاد است که خود فرد متوجه آن می‌شود.
– بوی بدن شیرین یا غیر از بوی معمولی عرق است.
– هرگونه بوی بدن در دوران پیش از بلوغ باید به پزشک اطلاع داده شود.
* مشکلی به نام بوی بد پا
– بوی پا نشانهٔ چیست؟
بوی بد پا گاهی آنقدر آزاردهنده است که مانند یک آلودگی محیطی به‌حساب می‌آید و حتی گاهی به شکست ازدواج منجر شده است. اما با تمام بدی آن، بوی پا چیز مهمی نیست و فقط علامتی پرکاری غدد عرق است. ترشح زیاد عرق پا محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها فراهم می‌آورد. و زیادی باکتری و قارچ نیز بوی نامطبوع پا ایجاد می‌کند.
دقیقاً معلوم نیست چرا در برخی افراد غدد عرق ترشح بیش از عادی دارند. و اعلب این عرق زیاد با عفونت باکتریائی یا قارچی همراه است.
– درمان بوی پا
کفش و جوراب را عوض کنید. عوض کردن مرتب کفش و جوراب شانس رشد و تکثیر باکتری‌ها و قارچ‌ها را کاهش می‌دهد. چند جفت جوراب و اگر می‌توانید یک جفت کفش اضافی با خود به محل کار ببرید و در طی روی آنها را عوض کنید.
پودر ضدقارچ بزنید. روزی دو بار کمی پودر ضدقارچ به پا بزنید تا کمتر عرق کند. و اگر پا عرق کرده باشد، آن را برای قارچ‌ها نامناسب می‌کند.
جوراب نایلنی بپوشید. بهترین پوشاک نخی هستند، اما برای رفع بوی پا جوراب نایلنی بهتر است، چون نمی‌گذارد عرق روی پا بماند. هرچه عرق کمتر باشد، قارچ و باکتری هم کمتر است.
از کفی‌های بوگیر استفاده کنید. کفی‌های ذغالی کفش می‌توانند بوی کفش را بگیرند. اما باید با جوراب نایلنی استفاده کنید، چون در غیر این‌صورت بو را فقط مخفی کرده‌اید. از بین بردن عرق نکتهٔ اصلی در از بین بردن بوی پا است.
کفش چرمی بپوشید. کفش‌های ساخته شده از مواد طبیعی مثل چرم بهتر از کفش‌های ساخته شده از مواد پلاستیک هستند و خروج گرما از آنها آسان‌تر صورت می‌گیرد.
غذای مناسب بخورید. در بعضی افراد خوردن غذاهای ادویهدار با ایجاد عرق تولید بوی پا می‌کنند. اگر شما هم در خوردن چیزهای تند افراط می‌کنید و نمی‌خواهید پایتان بو بدهد، مرتباً پاها را با دقت بشوئید.
پا را حمام چای بدهید. اسید تانیک، که در چای وجود دارد، بوی پا را از بین می‌برد. یک قوری چای درست کنید و بگذارید سرد شود. آنگاه، آن‌را در ظرفی ریخته و پاها را ده دقیقه در آن بگذارید. شستشوی بعدی پا با آب و صابون رنگ چای بر روی آن را از بین می‌برد.
شستشوی داروئی کنید. شستن دوبار در هفته پاها با محلول استات آلومینیوم در آب گرم برای رفع بوی پا مؤثر است.
از پشم برده استفاده کنید. در موارد عرق شدید پا، دور انگشتان را با قطعات کوچک پشم بره، که در بیشتر داروخانهها وجود دارد، ببندید. این پشم رطوبت را خیلی خوب جذب می‌کند. اما باید روزی چند بار آن را عوض کنید.
ضد عرق بزنید. چون اصلاً بوی پا ناشی از عرق آن است، اگر بو زیاد نیست، استفاده از افشانه‌های ضدعرق بعد از شستن آن مؤثر است.
از کلرید آلومینیوم استفاده کنید. در موارد شدید بوی پا، برای استفاده از کلرید آلومینیم از پزشک خود اجازه بگیرید. این دارو ضدعرق است و گمان می‌رود غدد عرق را غیرفعال کند. برای نتیجهٔ بهتر، در اولین شبی که از آن استفاده می‌کنید، پاها را با کیسه‌ای نایلنی ببندید. بعداً یک‌بار در هفته دارو را بزنید و دیگر لزومی به بستن پا با نایلن نیست.
راه آخر را به‌کار بگیرید. اگر بوی پای شما با هیچ‌یک از راه‌های بالا از بین نرفت، راه‌حل آخر استفاده از افشانهٔ فرمالید – ۱۰ است. این ماده افشانهٔ ضدعرقی است که دارای فرمالدهید و نعناع است و برای از بین بردن بوی شدید پا ساخته شده است. این دارو فقط برای موارد شدید است و برای استفاده حتماً از پزشک خود اجازه بگیرید.
در انتها یاد آور می شویم برای اینکه پاهایتان بوی بد نگیرد، پاهایتان را مرتب بشویید و خشک کنید.
از پوشیدن کفش های بدون منفذ و روبسته به ویژه در فصل گرما خودداری کنید. کفش های ورزشی غیراستاندارد منافذ لازم برای عبور هوا را از درون کفش ندارند.
جوراب های نخی عرق پا را به خود جذب کرده و از بوی بد پا پیشگیری می کنند.