شناسایی افسردگی در سالمندان

افراد سالمند به احتمال بسیار حوادث یا عوامل محیطی را مسئول افسردگی خود می‌دانند، در حالی که مرگ همسر یا دوستان و یا یک بیماری مزمن همگی عوامل مهمی هستند که در افسردگی آنان نقش دارند، عوامل طبیعی بیولوژیک علت بروز افسردگی هستند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز،  مطالعه و بررسی تصویر‌هایی که از مغز گرفته شده نشان می‌دهد که در افسردگی، مدارهای مغز که مسئول تنظیم و کنترل حالات روحی، تفکر، خواب، اشتها و رفتار فرد هستند، به‌خوبی از عهده انجام کامل این وظایف برنمی‌آیند.

ترکیبات شیمیایی که سلول‌های مغزی برای ایجاد ارتباط با یکدیگر استفاده می‌کنند از کنترل خارج می‌شوند و این امر هم در افراد سالمند و هم در جوانان یکسان اتفاق می‌افتد و همیشه هم امری است غیرطبیعی.

در سالمندان با افزایش سن، شیوع افسردگی بالاتر می‌رود. افسردگی در سالمندان بیشتر از سنین دیگر است (۵۰-۲۵ درصد). تشخیص و درمان افسردگی در سالمندان بسیار کمتر از میزان واقعی است. این اشتباه مخصوصاً در پزشکان جوان بخاطر سوءتعبیر علائم و شکایات جسمی سالمندان، به “پیری گرائی” مشهور است (به تصور حالات طبیعی سالمندی).

سالمندان بخاطر تحمل استرس‌هایی مثل بیماری‌های مکرر جسمی، از دست دادن موقعیت شغلی و مالی، از کارافتادگی یا بازنشستگی، مصرف داروهای متعدد و از دست دادن دوستان و همقطاران در معرض افسردگی بیشتر و بنابراین مستلزم توجه هر چه بیشتر پزشکان می‌باشند.

به علت تظاهرات خاص افسردگی در سالمندان و ترس از برچسب بیمار روانی خوردن و یا تلقی افسردگی به عنوان جزء طبیعی و قابل انتظار در دوران کهولت، هم بیمار سالمند مبتلا به افسردگی کمتر به این علت به پزشک مراجعه می‌کند و هم پزشکان در تشخیص صحیح و به هنگام این اختلال دچار مشکل هستند. افسردگی درمان نشده در سالمندان موجب کاهش چشمگیری در کیفیت زندگی سالمند و خانواده وی می‌گردد.

● رایج‌ترین دلایل افسردگی سالمندان عبارتند از:

۱٫انزوا و تنهایی‌: به‌دلیل کاهش روابط اجتماعی و مشکلات جسمی.

۲٫از‌ دست‌دادن انگیزه و هدف: احساس بی‌هویتی و بی‌هدفی به‌دلیل بازنشستگی یا محدودیت‌های فیزیکی در انجام فعالیت‌ها.

۳٫‌مشکلات جسمی‌: بیماری و ناتوانی، دردهای مزمن و شدید و سابقه جراحی.

۴٫عوارض دارویی: بسیاری از نسخه‌های دارویی، محرک یا تشدید‌کننده افسردگی‌اند.

۵٫ترس و اضطراب‌: وحشت از مرگ و نگرانی به خاطر مشکلات مالی یا جسمی.

●  علائم شایع افسردگی در سالمندان عبارتند از:

کاهش انرژی و تمرکز، مشکلات خواب، کاهش وزن و اشتها وشکایات جسمی. دلتنگی، خستگی، کاهش وزن و اشتها، اختلال خواب، احساس بی‌ارزشی و سربار بودن، تصور مداوم مرگ، کاهش یا عدم‌علاقه به سرگرمی‌ها و تفریحات پیشین، گوشه‌گیری و کناره‌گیری از اجتماع و افسردگی بدون اندوه و دلتنگی.

سالمندان بویژه مستعد ابتلاء به افسردگی ملانکولیک هستند که با علائم کاهش اعتماد به نفس، هیپوکندریازیس، احساس بی ارزشی و گناه و افکار پارانوئید و افکار خودکشی مشخص می شود.

●  غربالگری و تشخیص افتراقی :

اختلال افسردگی را باید از غمگینی طبیعی و سایر اختلالات روان پزشکی مثل اختلالات اضطرابی، اسکیزوفرنیا، سندروم‌های عضوی و سوگ تفکیک نمود. برای غربالگری و تشخیص بموقع، مهارت‌ و ابزار خاص برای پزشک لازم است.

اولین و مهم ترین مهارت پزشکان حساسیت ویژه به شکایت‌های بیماران برای تشخیص افسردگی است.

بنابراین:

•  اگر بیماری با حتی یکی از علائم فوق الذکر مراجعه کرد نیازمند بررسی سایر معیارهای افسردگی است.

•  اگر بیماری از سستی، بی‌حالی، کاهش تمرکز، اختلال خواب و دردهای پراکنده شکایت کرد افسردگی را به عنوان یکی از تشخیص‌های افتراقی مهم درنظر بگیرید.

•  اگر بیماری از دلتنگی یا افسردگی و ناتوانی و یا حتی اضطراب شکایت کرد  افسردگی را به عنوان یک تشخیص مهم درنظر بگیرید.

باید توجه کرد که گاه علائم سندرم‌های روان پزشکی مثلاً فوبی یا وسواس به عنوان جزئی از اختلال افسردگی ظاهر می‌شوند. بررسی شکایات جسمی، شرح حال کامل طبی، معاینه کامل جسمی و عصبی و آزمایشات پاراکلینیکی ضروری جهت رد تشخیص‌های افتراقی باید انجام شود. بررسی کار تیروئید، در ابتدا باید انجام شود.

● سایر تشخیص‌های افتراقی افسردگی شامل:

-  اختلال افسردگی ثانوی بر مصرف مواد

-  انواع اختلالات داخلی – عصبی و موارد فارماکولوژیک

-  ممکن است افسردگی فعلی بیمار فاز افسردگی اختلال دو قطبی باشد که نیازمند دقت بیشتر برای پیشگیری از تبدیل به فاز مانیا می‌باشد.
-
سوگ طبیعی: در صورتی که معیارهای افسردگی به همراه سوگ وجود داشته باشند، اختلال افسردگی نیز مطرح می‌باشد.