سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
گزارش ویژه‌ی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی:
سرطان، بحرانی خاموش برای کشورهای در حال توسعه
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رابطه با افزایش مبتلایان به سرطان در کشورهای در حال توسعه خاطرنشان کرد که افزایش قابل ملاحظه‌ی بیماران سرطانی در سراسر کشورهای در حال توسعه با وجود منابع و تجهیزات محدود، در حال حاضر ادامه دارد.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پیشگفتار مجله‌ی این آژانس تحت عنوان “بحران خاموش: مداوای سرطان در کشورهای در حال توسعه” اعلام کرد: کمبود کارکنان و تجهیزات کیفی، موانع و محدودیت‌هایی را برای درمان موثر سرطان در این کشورها افزایش می‌دهد.
در حال حاضر حدود ۵۰۰۰ دستگاه رادیوگرافی برای کمک به بیماران برای مقاصد مرتبط با سرطان مورد نیاز است، اما در حال حاضر در مجموع کشورهای در حال توسعه تنها حدود ۲۲۰۰ دستگاه از این نوع وجود دارد.
البرادعی در ادامه خاطرنشان کرد: کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که یک بحران بلند مدت در زمینه کنترل این بیماری وجود خواهد داشت و طبق محاسبات، هر ساله پنج میلیون بیمار جدید سرطانی نیازمند پرتودرمانی خواهند بود. در مواجهه با این چالش تنها موضوع ساده، فراهم کردن تجهیزات مناسب نیست.
در این راستا وجود نیروهایی با دانش و تعلیمات کافی و تجارب کلینیکی و پزشکی لازم برای انجام پرتودرمانی به روش‌های مطمئن، ایمن و خصوصا موثر مورد نیاز است.
همچنین تسهیلات مناسب و زیرساخت‌های حفاظتی و کنترل منظم مورد نیاز است. به علاوه درمان سرطان باید در یک قالب جامع از جمله پیشگیری، تشخیص زودهنگام و نیز درمان مناسب صورت گیرد.
مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در این باره متذکر شد: تهیه و ارائه تجهیزات ضروری و تعلیم نیروهای لازم برای درمان مطمئن بیماران سرطانی در کشورهای در حال توسعه از اهمیت‌های روز افزون آژانس
بین المللی انرژی اتمی است. این آژانس به کشورهای اتیوپی، غنا، مغولستان، نامیبیا و اوگاندا در زمینه تاسیس نخستین مراکز پرتودرمانی کمک کرده است.
این آژانس همچنین حمایت‌های پیشرفته‌یی از حدود ۸۰ عضو از میان کشورهای در حال توسعه در راستای به روز کردن تجهیزات پرتودرمانی آنها و آموزش نیروهای کارآمد با برنامه‌های مناسب ارائه کرده است.
وی با اشاره به همکاری این آژانس با سازمان جهانی بهداشت یادآور شد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با سازمان جهانی بهداشت در اکثر پروژه‌های مربوط به بیماری سرطان در این سازمان همکاری داشته است. نقش آژانس اتمی در برنامه‌های کنترل سرطان، از زمان افزایش اهمیت استفاده از پرتودرمانی و عکس برداری هسته‌یی برای کنترل سرطان، رشد و اهمیت سریعی داشته است.
این آژانس به طور فعال تبادل‌های بین‌المللی اطلاعات را در زمینه جدیدترین فن‌آوری‌های معالجه‌ای و شیوه‌های درمانی ارتقا می‌دهد و نیز استانداردها و کدهای عملی برای ایمن کردن و مؤثر کردن استفاده‌های طبی از پرتونگاری را توسعه داده است.
در ادامه‌ی این مجله تحت عنوان “سرطان: تهدید فزاینده در کشورهای در حال توسعه” آمده است: آمارها نشان می‌دهد که بیش از ۱۰ میلیون تن سالانه در جهان مبتلا به سرطان شناخته می‌شوند که این به استثنای بیماران مبتلا به سرطان‌های پوستی است و بیش از نیمی از این تعداد مربوط به کشورهای در حال توسعه هستند که شمار ابتلا به این بیماری در این کشورها به میزان قابل توجهی رو به افزایش است.
پیش‌بینی می‌شود که نزدیک به ۱۵ میلیون بیمار مبتلا به سرطان در سال ۲۰۱۵ وجود داشته باشد که تقریبا تمام تعداد افزایش یافته، از کشورهای در حال توسعه هستند. هنوز جهان در حال توسعه به شدت به لحاظ بهره‌مندی از روش‌های درمانی طراحی شده برای نجات جان مردم یا حداقل بهبود کیفیت زندگی آنها در وضعیت غیرمنصفانه‌ای قرار دارند.
کشورهای در حال توسعه ۸۵ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، اما با این وجود این کشورها هنوز فقط در حدود یک سوم از کل تسهیلات پرتودرمانی را برای معالجه بیماران سرطانی در اختیار دارند.
آمارها نشان می‌دهد که در حدود ۲۰۰ هزار زن در کشورهای در حال توسعه هر ساله در اثر ابتلا به سرطان دهانه رحم جان خود را از دست می‌دهند.
در حال حاضر شایع‌ترین سرطان در جهان، سرطان ریه شناخته شده است و شایع‌ترین نوع این بیماری در میان زنان نیز سرطان سینه است.
در مورد اینکه سرطان چطور مردم را در نقاط مختلف جهان گرفتار می‌کند، تفاوت‌های مهمی وجود دارد. برای مثال در شهر بمبئی در هند، سرطان ریه شایع‌ترین نوع سرطان در میان مردان است.
از سوی دیگر در شهر “خون کائن” در تایلند سرطان کبد این آمار را دارد. این تفاوت‌ها احتمالا به دلیل سیگار کشیدن، رژیم غذایی و سایر عادات اجتماعی است و نیز به این خاطر که مردم انواع مختلفی از جهش‌های ژنتیکی را از والدین‌شان به ارث می برند. بهترین زمان برای تشخیص بیماری سرطان قبل از هنگامی است که بیمار احساس کند مشکلی دارد. در این مرحله اغلب بیماری بسیار ضعیف است و عموما با موفقیت درمان می‌شود.
این اقدام را معاینه می‌گویند. متاسفانه افراد بسیار اندکی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، به دلیل فقدان آگاهی و نیز منابع برای مراجعه و گاهی هم فقدان هر دو فاکتور، مرحله معاینه‌های ادواری را انجام نمی‌دهند. برای بسیاری از سرطان‌ها مانند سرطان ریه، هنوز روش‌هایی با تاثیر گذاری اثبات شده برای معاینات ادواری وجود ندارد.
در اکثر موارد تنها زمانی ظن ابتلا به سرطان ریه به وجود می‌آید که بیماری به اندازه کافی رشد کرده تا علائم آن از قبیل سرفه، تورم، گلودرد یا خونریزی بروز کند.
برای اثبات وجود سرطان تقریبا همیشه انجام بیوپسی یا نمونه برداری عضوی ضروری است. بیوپسی شامل برداشتن یک قطعه کوچک از عضو مشکوک به بیماری با یک سوزن یا چاقوی جراحی و بررسی نمونه تهیه شده توسط پاتولوژیست در زیر میکروسکوپ است.
پاتولوژیست همچنین تلاش می‌کند تا نوع بافت دقیق سرطان را تشخیص دهد، چرا که چندین نوع مختلف از این بیماری ممکن است حتی از یک منطقه مشابه مانند ریه نشات بگیرد و درمان نیز ممکن است بسته به نوع سرطان بسیار متفاوت باشد. یک آزمایش کامل جسمی و سایر تست‌ها معمولا برای تشخیص مرحله سرطان و این که تا چه حد پیش رفته است و اینکه چه اندازه به اعضای جانبی و سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا کرده است ضروری هستند.
این آزمایشات شامل آزمایش خون، پرتونگاری تشخیصی با اشعه ایکس و نیز انواع مختلف اسکن‌ها می‌شوند. انتخاب بهترین شیوه‌ی معالجه به فاکتورهای زیادی بستگی دارد که عضو یا اعضایی از بدن که به سرطان دچار شده‌اند، نوع بافت سرطانی شده و سن و حالت عمومی بیمار از آن جمله‌اند. البته پیش آگهی پزشکی در مورد این بیماری به فاکتورهایی از جمله این که تسهیلات مناسب برای درمان در اختیار باشد و یا متخصصان درمانگر متبحر و آموزش دیده برای استفاده مطلوب از این تسهیلات وجود داشته باشد، بستگی دارد.
به گزارش ایسنا در ادامه‌ی این مجله‌ی ویژه‌ی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت عنوان “چه چیزی باعث بروز سرطان می‌شود؟” می‌خوانیم: بدن انسان از میلیاردها سلول تشکیل شده است. هر فرد تنها از یک سلول به نام سلول تخم به وجود می‌آید. این سلول سپس به دو سلول دیگر تقسیم می‌شود، سپس به چهار سلول، هشت سلول و این روند همچنان ادامه پیدا می‌کند. در نهایت گروهی از این سلول‌ها به چشم‌ها، گروهی دیگر به پوست، گروهی به قلب، گروهی به مغز و به همین ترتیب هر گروه خاص به اعضای مختلف بدن تبدیل می شوند. پس از تشکیل این اعضا تقسیم سلولی مگر در موارد ترمیم و التیام زخم‌ها و جراحات متوقف می‌شود. به عبارت دیگر سلول‌های سالم به خوبی می‌دانند که چه موقع باید تقسیم شوند و چه موقع باید تکثیرشان متوقف شود.
سلول‌های سرطانی توانایی تعاملات صحیح در محیط‌شان را از دست می‌دهند و به شکلی کنترل نشده تکثیر می‌شوند که در نتیجه تومورهای سرطانی تشکیل می‌شوند که برای جذب اکسیژن و مواد غذایی در بدن رقابت می‌کنند. تومورها جایگزین بافت سالم می‌شوند و اغلب شروع به منتشر شدن به سایر قسمت‌های بدن می‌کنند. این روند که سلامت بدن را تهدید می‌کند، فرایند متاستاسیز نامیده می‌شود. اکثر سرطان‌ها در صورتی که درمان نشوند به ناراحتی طولانی مدت و در نهایت به مرگ بیمار منجر می‌شود.
سرطان‌ها از راه تغییرات ژنتیکی چندگانه در سلول‌های بنیادین اعضای بدن بروز می‌کنند. یکی از شایع‌ترین دلایل قابل پیشگیری سرطان‌ها استفاده از دخانیات است. هر بخشی از بدن که در تماس با تنباکو و دود آن قرار گیرد ممکن است سرطانی شود که از جمله آنها می‌توان به دهان، گلو، ریه‌ها و معده اشاره کرد.
مواد سمی موجود در دود سیگار و دخانیات از ریه‌ها وارد خون می‌شوند و به نقاط دیگر بدن سفر می‌کنند و همچنین ممکن است به این شکل سرطان به مثانه و دهانه رحم نیز گسترش پیدا کند. اینکه دخانیات چطور در ابتلا به سرطان تاثیر گذار است هنوز کاملا درک نشده است. فرایند تقسیم سلولی توسط مولکول وراثتی دی.ان.ای، کنترل می‌شود. این احتمال وجود دارد که تنباکو به این مولکول آسیب رسانده و به این دلیل سلول، کنترل فرایند تقسیم سلولی را از دست می‌دهد. بسیاری از جهش‌های ژنتیکی توسط سیستم نظارتی فرد بدن از بین می‌روند، اما برخی از جهش‌های دی.ان.ای نیز می‌تواند منجر به بروز سرطان شود.
عادت‌های اجتماعی می‌توانند در گسترش سرطان نقش داشته باشند. نور آفتاب می‌تواند جهش‌هایی را در سلول‌های پوستی ایجاد کند. افرادی که پوست حساس دارند، مانند نژاد مردم اروپایی، وقتی به مناطق آفتابی مانند استرالیا سفر می‌کنند، به دلیل قرار گرفتن در معرض نور شدید آفتاب مستعد ابتلا به سرطان‌های پوستی می‌شوند.
برخی ویروس‌ها نیز در این زمینه تاثیر گذار هستند. برای مثال ویروس هپاتیت B می‌تواند عامل شیوع سرطان کبد باشد و بیماران آلوده به ویروس ایدز نیز بسیار بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به انواع خاصی از سرطان‌ها هستند.
رژیم غذایی نیز از فاکتورهای موثر است که البته برای درک بهتر چگونگی تاثیر آن مطالعات گسترده‌تری باید صورت گیرد.
به گزارش ایسنا در ادامه‌ی گزارش این مجله تحت عنوان “پراکندگی جهانی سرطان” آمده است: بیش از نیمی از ۱۰ میلیون بیمار سرطانی که هر ساله در سراسر جهان شناسایی می‌شوند، در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. این رشد سریع سرطان اساسا به دلیل افزایش طول عمر مردم این کشورهاست، به طوری که زنان و مردان کهنسال بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
سازمان جهانی بهداشت پیش‌بینی می‌کند که تعداد مبتلایان به سرطان در جهان در حال توسعه طی ۱۰ سال آینده دو برابر شده و از رقم فعلی بیش از پنج میلیون تن در سال جاری به ۱۰ میلیون بیمار سرطانی در سال ۲۰۱۵ افزایش پیدا کند.
در این مجله تحت عنوان “تاسیسات درمانی جدید سرطان در کشورهای در حال توسعه” تصریح شده است:تاسیسات پرتودرمانی پیشرفته برای اولین بار در چندین کشور از جمله اتیوپی، غنا، مغولستان، نامیبیا و اوگاندا ارائه شده‌اند، در حالیکه دومین مراکز نیز در نیجریه و سودان به تسهیلات قبلی افزوده شدند. اخیرا تازه‌ترین کشورهایی که این تاسیسات را دریافت کرده‌اند، شامل آنگولا، هاییتی، یمن و زامبیا هستند.
به علاوه تحت توافق نامه‌ای با عنوان AFRA (توافق‌نامه همکاری منطقه‌یی آفریقا برای تحقیق و توسعه و آموزش مربوط به علوم و فن‌آوری هسته‌یی) ، ۱۸ کشور با یکدیگر در حال کار بر روی بهبود پرتودرمانی بالینی و به روز کردن توانایی‌های پزشکی متخصصان‌شان از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی، سمینارها و سایر حمایت‌ها و کمک‌های طراحی شده برای ایجاد توانمندی‌های درمانی هستند. شبیه چنین توافق‌نامه‌ای در آمریکای لاتین نیز منعقد و اجرا شده است.
گفتنی است که طبق گزارشات ۱۵ کشور آفریقایی و چندین کشور در آسیا نیز فاقد حتی یک دستگاه پرتودرمانی هستند. اتیوپی که ۶۰ میلیون جمعیت دارد، تنها یک نمونه از این دستگاه را در اختیار دارد که از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی تهیه شده است. بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نیز تعداد بسیار کمی از این دستگاه‌ها را در اختیار دارند.