سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
رژيمهاي لاغري، راه و بيراهه
.
فراگير شدن پيروي از رژيمهاي لاغري درايران بويژه درميان زنان و دختران جوان اكنون به مرحله‌اي رسيده است كه سبب نگراني متخصصان تغذيه و متوليان بهداشت و درمان شده است.
تبعيت از رژيمهاي لاغري خودسرانه، پيروي از يك رژيم به صورت گروهي بدون در نظر گرفتن ويژگيهاي فردي، افراط در سبك‌سازي وزن بدن با توسل به نخوردن و انجام ورزشهاي سنگين، موزون‌سازي بخشي از اندام بدن با توسل به شيوه‌هاي غيرعلمي و همچنين استفاده از انواع قرصها از جمله معضلاتي است كه به اعتقاد متخصصان تغذيه سلامتي بخشي از جوانان جامعه ما را در معرض تهديد قرار داده است.
روي آوري طيف گسترده‌اي از جامعه به رژيمهاي لاغري از نظر اجتماعي نيز سبب ورود افراد غيرمتخصص و در برخي مواقع سودجو به اين عرصه شده است كه به اعتقاد متوليان بهداشت و درمان تداوم اين روند سبب تسريع در تخريب بيشتر سلامت جامعه مي‌شود.
گفت و گو درباره انواع رژيمهاي لاغري و موفق يا ناكارآمد بودن آنها اكنون به جذاب‌ترين موضوع در محافل زنان بويژه دختران جوان تبديل شده است.
اغلب افرادي كه رژيمهاي لاغري را در دستور كار قرار مي‌دهند كاهش وزن و رهايي از چاقي را انگيزه خود اعلام مي‌كنند.
چاقي از جمله مشكلات مشترك ميان كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه است كه بويژه در دو دهه اخير شيوع فراواني يافته است.
بر اساس آمارهاي رسمي جهاني، طي سالهاي ۱۹۸۱تا ۲۰۰۱اين بيماري در كشورهايي مانند انگلستان، آمريكا و ايران تا سه برابر افزايش داشته است.
اين آمارها نشان مي‌دهد كه هم اكنون بين ۵۰تا ۶۰درصد مردم كشورهاي غربي و بيش از ۲۵درصد مردم ايران از مشكل چاقي رنج مي‌برند كه سهم زنان در اين ميان ۳۱درصد است.
اگر چه متخصصان تغذيه رژيمهاي لاغري را با هدف حل معضل چاقي و تبعات منفي ناشي از آن تدوين كرده‌اند ولي امروزه بخشي از زنان جوان در كشور ما به رغم اينكه با مقياس علمي چاق محسوب نمي‌شوند، با انگيزه دستيابي به اندامي زيبا و باريك به اين نوع رژيم‌ها روي مي‌آورند.
اين بخش از جامعه كه هر روز بر تعدادشان افزوده مي‌شود عمدتا متاثر از تبليغات تلويزيونهاي ماهواره‌اي است و به همين علت خواسته آنان در رسيدن به اندامي زيبا در جامعه ما به “اندام ماهواره‌اي” شهرت يافته است.
به اعتقاد متخصصان تغذيه، كاهش وزن و لاغري اگر چه فوايدي چون بالا رفتن كيفيت زندگي ،كاهش فشار خون، كاهش سطح چربي‌هاو همچنين پايين آمدن خطر ابتلا به بيماريهاي قلبي عروقي را به دنبال دارد، ولي چنانچه به صورت خود سرانه ،بدون مشورت پزشك و يا به شكل بسيار كوتاه مدت و فشرده دنبال شود، آثار جبران ناپذيري در پي خواهد داشت.
كارشناسان تغذيه هشدار مي‌دهند كه پيروي از رژيمهاي لاغري خودسرانه و بدون مشورت متخصصين اگر چه ممكن است مشكل چاقي افراد را حل كند ولي خود سبب ايجاد مشكلات جسمي و روحي ديگري مي‌شود.
در يك رژيم تغذيه مناسب و سالم ۶۵تا ۷۰درصد مصرف انرژي روزانه صرف انرژي پايه در بدن (متابوليسم) مي‌شود كه به اعتقاد متخصصان تغذيه چنانچه اين تناسب در هر گونه رياضت كشي ناديده گرفته شود آسيبهاي جدي مانند ناراحتي عصبي،فراموشي،ريزش مو،چروك پوست و در مواردي مرگ ناگهاني را در پي خواهد داشت.
يك دختر جوان مشهدي كه با پيروي از رژيم لاغري خودسرانه دچار مشكلي جدي روحي و جسمي شده در تاييد هشدارهاي پزشكان و متخصصان تغذيه مي‌گويد: بيش از يك سال پيش تصميم گرفتم خودم را لاغر كنم و به همين دليل به طور كامل خوردن مواد نشاسته‌دار،چرب و شيرين را قطع كردم.
مريم وجداني افزود:بعد از چند ماه بشدت لاغر شدم اما در عين حال احساس ضعف شديد جسماني و خستگي داشتم كه تحت هيچ شرايطي رفع نمي‌شد تا اينكه با مراجعه به پزشك متوجه شدم دچار افسردگي و تحليل كامل قواي بدني شده‌ام.
يكي ديگر از بيماراني كه بيش از ۲۷سال ندارد و از رژيم لاغري خودسرانه پيروي كرده، مي‌گويد: به پيشنهاد يكي از دوستانم به طور مشترك رژيمي را به مدت دوماه رعايت و در كنار آن از برخي از قرصهاي لاغري موجود در بازار نيز استفاده كرديم.
مرضيه برومند افزود: پس از مدت چند ماه متوجه چروك شديد پوست صورتم شدم كه با مراجعه به پزشك ،علت آن رژيم غذايي غلط و استفاده از قرصهاي لاغري غير مجاز عنوان شد.
وي با بيان اينكه در حال حاضر درمان پوست صورتش هزينه سنگيني برايش به بار آورده است، گفت:پزشك معالجم بر اين اعتقاد است كه اگر به روش غلط رژيم لاغري ادامه مي‌دادم، منجر به مرگم مي‌شد.
يك مرد ميانسال مشهدي نيز كه از حدود يك سال پيش تاكنون زير نظر پزشك متخصص تغذيه قرار دارد،گفت: با توجه به وزن زيادي كه داشتم پزشكان احتمال سكته قلبي را در من بسيار بالا ارزيابي كردند و به همين دليل رژيم لاغري خاصي را در دستور كارم قرار دادند.
محمدكاظمي افزود: همسر براي تشويق من در اين رژيم لاغري با من همراه شد در حالي كه هيچگونه اضافه وزن نداشت.
وي گفت: همسرم پس از مدتي دچار بيماري و ضعف جسمي شديد شد كه پزشكان علت آن را تغذيه نامناسب با وضعيت بدني وي اعلام كردند.
اغلب متخصصان تغذيه بر اين باورند كه “نخوردن” به خودي خود لاغري را در پي ندارد بلكه تغيير شيوه زندگي و افزايش فعاليتهاي روزانه بويژه ورزش روزانه نقش مهمتري در اين زمينه دارد.
آنها معتقدند: تجويز رژيمهاي لاغري مناسب مستلزم كشف علل اضافه وزن و شناسايي ويژگيهاي فردي ،سني و نحوه زندگي فرد است .
استاديار دانشگاه علوم‌پزشكي درگفت‌وگو با ايرنا ضمن بيان اينكه به هر فردي “چاق” اطلاق نمي‌شود، گفت : براي تشخيص چاقي مي‌توان از فرمولي استفاده كرد كه درآن وزن فرد(كيلوگرم) تقسيم بر قد وي به توان دو (بر حسب متر) مي شود.
دكتر مجيد غيور مبرهن افزود:عدد به دست آمده “بادي مس اينديكس index “body mass(نماي توده بدني) نام دارد كه طبق تعريف صورت گرفته در صورتي كه بين ۱۸/۵تا ۲۳/۵باشد نشان‌دهنده وزن نرمال فرد است.
اين متخصص تغديه بابيان اينكه عدد بين ۲۳/۵تا ۲۵نشان‌دهنده اضافه وزن است، گفت: براساس اين فرمول تنها به افرادي كه داراي “نماي توده بدني” بالاتر از ۲۵باشند “چاق” اطلاق مي‌شود.
دكتر غيور بر ضرورت تشخيص علت اضافه وزن و چاقي در افراد پيش از آغاز رژيم لاغري تاكيد كرد و نسبت به پيامدهاي منفي پيروي از رژيمهاي لاغري خودسرانه هشدار داد.
وي با تاكيد بر اينكه علت چاقي در ميان مردان و زنان ايراني در اغلب موارد متفاوت است، اظهار داشت: با تغيير در شيوه زندگي و فعاليت روزانه زنان ،علي رغم گذشته شاهد افزايش چاقي و بيماريهاي قلبي عروقي در اين جنس مي‌باشيم كه بر اساس مطالعات انجام شده ۳۱درصد از زنان كشور دچار اين وضعيت هستند.
او دريافت انرژي اضافي نسبت به ميزان مصرف آن را مهم‌ترين عامل در اضافه وزن و چاقي در ميان زنان ايراني دانست و تاكيد كرد:در اين مورد از چاقي‌ها گام نخست براي لاغري تغيير شيوه زندگي از حالت كم تحركي به وضعيت پرتحركي است.
وي درمان چاقي با توسل به روشهايي مانند رفتاردرماني ، ورزش رژيم درماني و درمان دارويي را مراحل پس از تغيير شيوه زندگي دانست.
دكتر غيور تاكيد كرد: بطور قطع در بسياري از موارد مشكل اضافه وزن و چاقي افراد در صورت تغيير در شيوه زندگي حل خواهد شد و نيازي به توسل به راههاي ديگر نيست.
اين متخصص تغذيه نسبت به توسل برخي افراد به جراحي براي حل مشكل چاقي هشدار داد و گفت: جراحي آخرين مرحله حل مشكل چاقي است كه فقط در مورد افرادي كه داراي نماي توده‌اي بالاي ۴۰هستند، قابل اجرا است.
اين استاد دانشگاه بر اهميت مشاوره با كارشناسان و متخصصان تغذيه براي كاهش وزن تاكيد و افزود: پس از تغيير شيوه زندگي، بهترين رژيم لاغري براي افراد ،رژيمي است كه بر پايه كاهش كالري دريافتي روزانه و جايگزيني غذايي باشد.
دكتر غيور توسل جستن برخي از دختران جوان به سيگار كشيدن و آدامس جويدن را براي كاهش وزن به دليل آثار سوء آن به لحاظ علمي غيرقابل تاييد دانست و اظهار داشت: هدف از رژيمهاي لاغري تامين سلامت فرد است حال آنكه استفاده ازاين موارد سلامت فرد را به خطر مي‌اندارد.
وي استفاده از “گن”هاي بسيار محكم را كه معمولا براي لاغري موضعي مورد استفاده قرار مي‌گيرد زيان آور دانست.
دكتر غيور هشدار داد كه استفاده از اينگونه گن‌ها آسيب جدي به اعضاي داخلي بدن مي‌رساند و پيشنهاد كرد افراد با ورزش در كنار روشهايي چون تغيير شيوه زندگي و كاهش دريافت كالري تلاش نمايند در حين دستيابي به اندامي متوازن، سلامتي خود را نيز حفظ كنند.
يك متخصص ديگر تغذيه نيز در گفت و گو با خبرنگار ايرنا بر غيرعلمي بودن لاغري موضعي تاكيد كرد.
دكتر محمد صفريان با اظهار اينكه در علم پزشكي چيزي با عنوان چاقي يا لاغري موضعي معني ندارد، گفت: در رژيمهاي لاغري تمامي قسمتهاي بدن وزن كم مي كنند.
استاديار دانشگاه‌علوم پزشكي مشهد استفاده از ابزار رايج مانند دستگاه هاي لرزان و انواع چسب‌ها را كه‌عمدتا از طريق تبليغ در شبكه‌هاي تلويزيوني فارسي زبان خارج از كشور و نيز برخي پايگاههاي اينترنتي فارسي زبان براي لاغريهاي موضعي در ايران متداول شده است، براي سلامتي افراد زيان آور خواند.
وي به افراد متمايل به پيروي از رژيم لاغري با هدف كاهش وزن و يا متناسب سازي موضعي پيشنهاد كرد به جاي اعتماد كردن به تبليغات رنگارنگ تلويزيوني و اينترنتي، براي حل مشكل خود با متخصصان و كارشناسان تغذيه مشورت كنند.
دكتر صفريان گفت:در بحث رژيم لاغري كه بطور مستقيم با سلامتي افراد در ارتباط است مشورت با پزشكان عمومي و پيروي از نسخه تجويزي آنان به مصلحت نيست.
وي از ورود پزشكان عمومي به اين عرصه انتقاد كرد و خواستار نظارت مسوولان و دستگاههاي ذيربط در اين زمنيه شد.
يك كارشناس تغذيه مركز بهداشت خراسان رضوي نيز با بيان اينكه جامعه در حال حاضر اغلب شاهد انجام كار رژيم درماني از سوي پزشكان عمومي است ،گفت:
پزشك عمومي مجاز به انجام اين كار نيست و فقط در صورت همراه بودن با يك كارشناس تغذيه مي‌تواند به انجام اين كار مبادرت ورزد.
فهيمه ناظران پور يك علت مهم ورود پزشكان عمومي به عرصه رژيم درماني را وجود منع قانوني براي كارشناسان تغذيه جهت تاسيس مطب و تجويز نسخه دانست.
وي گفت: اين منع قانوني سبب شده است تا افراد نيازمند دريافت مشورت براي لاغري كه تعدادشان نيز روز به روز در حال افزايش است به پزشكان عمومي مراجعه كنند.
ناظران پور افزود:اگر چه اين گرايش نشانگر آگاهي جامعه نسبت به عواقب پيروي از رژيمهاي لاغري خودسرانه و اشكال ديگر آن است، ولي حالت مطلوب براي حفظ سلامتي جامعه نيست.
وي بابيان اينكه در بحث تغذيه نظارت اختصاصي وجود ندارد،افزود: تجويز رژيمهاي غلط از سوي افراد غير متخصص سلامت افراد را به خطر مي‌اندارد.
اين كارشناس تغذيه به نمونه‌هايي از پيامدهاي منفي تجويز رژيم لاغري توسط پزشكان عمومي و افراد غير متخصص اشاره كرد و اظهار داشت:به عنوان مثال در حال حاضر اختلالات هورموني يكي از مشكلات شايع در ميان آن دسته از زنان مراجعه‌كننده به مركز بهداشت مشهد است كه از رژيمهاي لاغري پيروي مي كنند.
وي از اختلالات قاعدگي و مشكلات پوستي به عنوان عوارض ديگر پيروي از رژيمهاي لاغري تحت نظر افراد غيرمتخصص ياد كرد و افزود:در بررسيهاي صورت گرفته مشخص شده است اينگونه عوارض در زناني كه از رژيم لاغري زير نظر متخصص پيروي مي‌كنند در حداقل قرار دارد.
مدير بخش نظارت بر درمان معاونت درمان دانشگاه علوم پزشكي مشهد نيز از دخالت افراد فاقد صلاحيت در حوزه رژيم درماني به عنوان يك مشكل جدي ياد كرد.
دكتر حسن جاهد با اشاره به اينكه كار رژيم درماني توسط كارشناسان و متخصصين تغذيه به همراه پزشكان عمومي انجام مي‌شود،گفت: به دليل تعداد محدود متخصصين تغذيه در مشهد ،اغلب افراد براي رژيم درماني به پزشكان عمومي و كارشناسان تغذيه مراجعه مي‌كنند.
وي با تاكيد بر اينكه اين افراد به جرم مداخله در امور پزشكي به مراجع قضايي معرفي مي‌شوند ،گفت:متاسفانه در اغلب موارد هيچ نام و نشاني از اين افراد در دست نيست.
اين مسوول از كمبود نيروي نظارتي و مكانيزه نبودن نظام ثبت و ضبط اطلاعات به عنوان يكي از مشكلات اصلي در بخش نظارت بر درمان ياد و تاييد كرد: به همين دليل در برخورد با متخلفين و ثبت آمار دقيق شكايات در ارتباط با مشكلات ناشي از ورود افراد غيرمتخصص در حوزه رژيم درماني مشكل داريم.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشكي مشهد نيز تجويز رژيم غذايي همراه با درمان دارويي را در حيطه وظايف كليه پزشكان دانست و گفت: بر اساس چك ليستهاي موجود، نظارت بر كار تمامي بخشهاي درماني در حال انجام است.
دكتر اسدالله‌افشاري بابيان‌اينكه با متخلفين بشدت برخورد مي‌شود،گفت: در برخورد با دو ،سه پزشك متخلف كه اقدام به تجويز رژيمهاي غلط كرده بودند به دليل جنبه كيفري ،پرونده به نظام پزشكي تحويل داده شد.
گزارش از : آرزو جاوداني