سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
تقريبا يك سوم زندگي ما در خواب سپري مي‌شود به اعتقاد بسياري از پژوهشگران خواب مرحله‌اي از استراحت و تجديد قواست كه اين تجديد قوا بيشتر روحي است تا جسمي.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از ایرنا در گزارشی که توسط مهري ميردريكوند ارائه شده آمده است ، مغز همواره براي بهتر كار كردن به فرصتي براي ايجاد تغييرات فيزيولوژيكي نياز دارد به همين خاطر به هنگام خواب سلول‌هاي خاصي در مغز فعاليت دارند و هرچه كمبود خواب بيشتر باشد اين سلول‌ها مجبور به فعاليت بيشتري هستند.
به اعتقاد پژوهشگران خواب بيش از هر عامل ديگري در تجزيه و تحليل اطلاعات مغز اهميت دارد زيرا داده‌هايي كه در طول روز وارد مغز مي‌شوند در هنگام خواب و در آرامش، دوباره سازماندهي مي‌شوند.
اما عمل بازسازي اطلاعات در مغز افرادي كه با مشكلات خواب كه متخصصان علم خواب از آن به “اختلالات خواب” ياد مي‌كنند با توان كمتري صورت مي‌گيرد.
بدون خواب استعداد شناسايي انسان تحليل مي‌رود و پس از سه تا چهار روز بي خوابي مغز ديگر نمي‌تواند به درستي كار كند و ممكن است شخص دچار توهم شود.
* اختلالات خواب
بسياري از مردم خواب راحتي ندارند و گرفتار اختلالات خواب هستند. آپنه خواب، بيخوابي، خروپف، سندرم پاهاي بي‌قرار در خواب، راه رفتن هنگام خواب، صحبت كردن در خواب، كابوس‌ها و وحشت‌هاي شبانه از جمله مشكلاتي هستند كه بسياري از مردم با آن مواجه هستند.
اختلالات ناشي از خواب انواع مختلفي دارد كه خروپف از جمله شايعترين آنهاست. خرخر شايعترين دردسر مرتبط با خواب محسوب مي‌شود اين مشكل نه تنها اطرافيان بيمار را آزرده مي‌كند بلكه گاه باعث خجالت زدگي خود فرد مي‌شود.
اگر بافت نرم پشت گلو بيش از حد رها باشد، مسير حلق را مي‌بندد و هنگامي كه هواي خروجي سعي مي‌كند اين مانع را كنار بزند، بافت مي‌لرزد و صدايي را كه ما مي‌شنويم (خرخر) توليد مي‌كند.
افرادي كه گردن‌هاي كوتاه و پهن دارند بيشتر از بقيه خرخر مي‌كنند، چون تجمع چربي در اطراف گردن راه هوايي فوقاني تنفس را تنگ مي‌كند.
ساير علل خرخر كردن ممكن است ناشي از سستي عضلات زبان ياحلق، بزرگي بافت حلق و انسداد مجاري بيني باشد.
* بيماري‌هاي مرتبط با خواب
مشكلات مرتبط با خواب از حيطه وسيعي برخوردار است به گونه‌اي كه تا كنون حدود ۱۶۸بيماري مرتبط با خواب شناخته شده است.
دكتر “علي‌محمد اصغري” عضو انجمن پزشكي خواب در اين خصوص مي‌گويد بدخوابي، بيخوابي و ديگر اختلالات مرتبط با خواب باعث پايين آمدن كيفيت خواب و بيماري‌هاي مرتبط با خواب مي‌شوند به گونه‌اي كه تاكنون حدود ۱۶۸ بيماري مرتبط با خواب شناخته شده است.
چنانچه فرد خواب عميق شبانه را تجربه نكند در طول روز دچار خواب آلودگي و خستگي مي‌شود كه اين امر منجر به بروز مشكلاتي در محيطهاي كاري افراد و يا منجر به بروز تصادفات خواهد شد.
به گفته دكتر اصغري حدود ۲۰تا ۳۰درصد تصادفات ناشي از مشكلات و اختلالات مرتبط با خواب است.
وي افزود ۲۵تا ۴۰درصد مردم از خرخر شكايت دارند و حدود ۳۰تا ۳۵درصد مردم نيز دچار مشكل بيخوابي هستند.
وي با اشاره به اينكه ۵درصد مردان و ۲/۵تا ۳درصد زنان دچار وقفه تنفسي حين خواب مي‌شوند افزود به كاربردن دستگاه “سي‌پپ “CPAPاز جمله راههاي درماني است كه در مورد كساني كه داراي وقفه‌هاي تنفسي هستند به كار برده مي‌شود.
در تكنيك سي‌پپ يا Continuous Positive Airway Pressure(فشار مثبت و پيوسته هوا)، تداوم جريان هوا يا اكسيژن به ريه‌ها از طريق لوله‌هاي باريكي كه از سوراخ‌هاي بيني عبور مي‌كند، تضمين مي‌شود.
دكتر اصغري با اشاره به اينكه بيماري‌هاي خواب بسيار متنوع هستند افزود: درمان هر يك از اختلالات خواب نياز به تخصص‌هاي مختلف دارد و كاري گروهي است.
عضو انجمن پزشكي خواب مي‌گويد درمان خرخر بدون در نظر گرفتن اينكه اين مشكل ممكن است همراه با وقفه تنفسي حين خواب باشد، بيشترين ضرر را به سلامتي بيمار وارد مي‌آورد.
وي مي‌گويد در بيشتر موارد مي‌توان خروپف را درمان كرد. معمولا اضافه وزن دليل اصلي خرخر است. آب كردن چربي اضافي دور گردن باعث كاهش فشار اضافي وارد بر مجاري تنفسي و توقف خروپف مي‌شود. ساير درمانها بستگي زيادي به علت بيماري دارد.
دكتر اصغري با بيان اينكه بهترين روش تشخيص مشكلات تنفسي حين خواب “پلي سومنوگرافي” است افزود: قدرت تشخيص اين روش براي درمان انسدادهاي تنفسي خواب بسيار قوي است.
وي افزود: در اين روش تمام اطلاعات مربوط به خواب فرد از قبيل حركت اندامها، ميزان اكسيژن خون، گرفتگي پاي بيمار و انسداد تنفسي فرد طي خواب شبانه، كنترل مي‌شود و پزشك با توجه به اطلاعات آن، گزارشي از وضعيت بيمار ارايه مي‌دهد تا درمان متناسبي براي او به كار گرفته شود.
* آپنه خواب
نام آپنه از لغت يوناني “ “apneaگرفته شده است كه به معني “نياز به تنفس” است.
در اين حالت تنفس بيمار هنگام خواب براي مدت ۱۰تا ۲۵ثانيه قطع مي‌شود ولي بيماراني هستند كه تا ۹۰ثانيه هم دچار وقفه تنفسي مي‌شوند.
توقف تنفس باعث افزايش فشار خون، كاهش اكسيژن خون و در نتيجه كاهش اكسيژن رساني به مغز مي‌شود.
دكتر اصغري كه متخصص گوش و حلق و بيني است در اين خصوص مي‌گويد در افرادي كه به دلايل مختلف تنگي راه هوايي فوقاني وجود دارد شل شدن عضلات حين خواب سبب انسداد مسير خروج هوا مي‌شود كه در چنين حالتي وقفه تنفسي يا آپنه رخ مي‌دهد.
وي افزود در چنين حالتي كاهش اكسيژن سبب تحريك مغز مي‌شود در نتيجه بيداري مختصر رخ مي‌دهد كه به دنبال آن، شلي عضلات راه هوايي برطرف شده و تنفس بيمار برمي‌گردد.
وقفه تنفسي حين خواب ممكن است بارها و بارها اتفاق بيفتد و حتي ديده شده كه بعضي از اين بيماران تا صبح حدود ۷۰۰بار و در هر بار با دهاني خشك، بدني عرق آلود و سردرد از خواب بيدار مي‌شوند.
به گفته دكتر اصغري اين بيدار شدن‌ها به معني بيدار شدن و نشستن نيست بلكه بيدار شدن‌هاي خفيفي است كه مانع تجربه خواب عميق در بيمار مي‌شود.
همين بيدار شدن‌هاي خفيف متوالي نمي‌گذارد بيمار به خواب عميقي فرو رود و براي همين، اين افراد روز بعد را با خستگي و خواب آلودگي شديد سپري مي‌كنند.
آپنه بيماري بسيار خطرناكي است، زيرا باعث افزايش فشار خون و حملات قلبي مي‌شود و جان بيمار را تهديد مي‌كند از اين رو درمان آن الزامي است.
* بيخوابي
حدود يك سوم مردم از بيخوابي رنج مي‌برند. اينان افرادي هستند كه خواب ممتد و كافي ندارند. معمولا اين افراد به آساني به خواب نمي‌روند، نيمه شب از خواب مي‌پرند و يا اينكه صبح خيلي زود، بدون احساس طراوت و شادابي از خواب بيدار مي‌شوند.
آنها معمولا خسته و زود رنج هستند و حتي نمي‌توانند هنگام كارهاي ساده تمركز كنند. بيخوابي دليل خاصي ندارد و افراد با سن بالاي ۶۰سال، زنان و كساني كه سابقه افسردگي دارند بيش از سايرين دچار اين عارضه مي‌شوند.
فشار عصبي، از دست دادن نزديكان، شركت در امتحان، مشكلات كاري، جراحت، عمل جراحي و غيره مي‌توانند الگوي خواب را بر هم بريزند كه در اين گونه موارد، معمولا پس از عادي شدن شرايط، وضعيت خواب هم طبيعي مي‌شود.
مسافرت‌هاي هوايي طولاني هم بيخوابي را تشديد مي‌كند معمولا سفر به شرق بسيار مشكلتر از سفر به غرب است كه تاخير زماني دارند اما انسانها اغلب بعد از يك يا دو روز به ساعت جديد عادت مي‌كنند.
عوامل محيطي هم مي‌تواند مسبب بيخوابي شود نور زياد در اتاق خواب، مصرف قهوه، چاي يا ساير مواد محرك از مواردي است كه باعث بيدار ماندن مي‌شود.
* پرخوابي
ناركولپسي ( (Narcolepsyبيماري مزمن خواب با علت ناشناخته است ويژگي اين بيماري خواب آلودگي شديد و بيش از حد روزانه بعد از خواب شبانه كافي است و اين افراد معمولا در زمانها و مكان‌هاي نامناسب به خواب مي‌روند.
دكتر اصغري در اين زمينه مي‌گويد حملات خواب روزانه يا بدون آگاهي قبلي اتفاق مي‌افتد كه گاهي مقاومت در برابر اين حملات خواب بي‌فايده است و ممكن است اين حملات مكررا در طول روز رخ دهد.
وي مي‌افزاد در اين دسته از افراد مشكلات ديگري از جمله حملات ناگهاني شلي و ضعف عضلات كه بصورت زمين خوردن بيمار يا عدم توانايي واضح صحبت كردن ممكن است اتفاق بيفتد.
شايعترين علامت ناركولپسي خواب آلودگي بيش از حد روزانه و حملات چرت زدن است.
تشخيص اين بيماري با گرفتن تاريخچه و انجام پلي سومنوگرام ميسر است كه در آن تغييرات خاص نوار مغز در حين خواب كه مويد تغييرات ريتم خواب است مشخص مي‌شود.
عضو هيات مديره انجمن پزشكي خواب اضافه كرد درمان قطعي اين بيماري ميسر نيست اما بعد از تشخيص صحيح، پزشك مي‌تواند با برنامه درماني كه براي بيمار ترتيب مي‌دهد علايم و مشكلات خواب و بيداري وي را تا حد قابل قبولي كاهش دهد.
* سندروم پاهاي بي‌قرار ((RLS
بيماري پاي بي‌قرار نوعي اختلال خواب است كه در آن فرد مبتلا دچار احساس ناخوشايندي در پاها مي‌شود و آن را بصورت احساس گزگز، مورمور، سوزش، درد و كشش توصيف مي‌كند.
دكتر اصغري در اين خصوص مي‌گويد اين احساس ناخوشايند معمولا در نرمه ساق پا اتفاق مي‌افتد ولي مي‌تواند در هر جاي اندام تحتاني از مچ پا گرفته تا ران احساس شود اين احساس معمولا وقتي رخ مي‌دهد كه بيمار دراز مي‌كشد فردي كه دچار اين حالت مي‌شود به ناچار پاي خود را حركت مي‌دهد. اين افراد بايد پاهاي خود را بمالند يا بالا ببرند تا احساس بهتري داشته باشند.
به احتمال زياد، RLSيك بيماري ارثي است، چون در نزديكان درجه اول افراد بيمار پنج برابر بيشتر از سايرين مشاهده مي‌شود. تغييرات هورموني دوران بارداري هم علائم بيماري را تشديد مي‌كنند. از ديگر علل RLSمي‌توان به فقر آهن يا آسيب عصبي در پاها اشاره كرد.
* مركز اختلالات خواب نور
عضو انجمن علمي و پزشكي خواب با اشاره به اينكه مراكز اختلالات خواب از مدت‌ها قبل در آمريكا و اروپا راه اندازي شده است افزود:در ايران نيز به مدت بيش از دو سال است كه مركز اختلالات خواب نور راه اندازي شده و در واقع تنهامركز مربوط به اختلالات خواب در كشورهاي منطقه است.
اين مركز مجهز به دستگاه تشخيص كافي براي مشكلات خواب است، متخصصين مرتبط با علم خواب در اين مركز فعاليت دارند و بيماران با مراجعه به اين مركز مي‌توانند از روش‌هاي تشخيصي و درماني اين مركز استفاده نمايند.
افراد مي‌توانند براي كسب اطلاعات بيشتر در خصوص اين مركز و همچنين انجمن پزشكي خواب با شماره ۸۸۴۴۹۰۴۵تماس بگيرند.
