سایت پزشکان بدون مرز دارو، درمان، بیماری، علمی
محققان اثبات كرده‌اند، در مواردي كه دارو نمي‌تواند صرع را كنترل كند بيمار هر چه زودتر تحت عمل جراحي قرار گيرد، بهتر است.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از پايگاه اينترنتي بنياد صرع ، زمانيكه داروها صرع را كاملا كنترل نمي‌كنند در اغلب موارد عمل جراحي مي‌تواند آنرا مهار كند و هر چه جراحي زودتر انجام شود بهتر است.
دكتر “دبورا هولدر” متخصص مغز و اعصاب در “بيمارستان اطفال پيتسبورگ” مي‌گويد، پيش از اين هميشه جراحي به عنوان آخرين چاره در نظر گرفته مي‌شد اما اكنون ديگر چنين تصوري وجود ندارد.
در ايران قريب ۶۰۰هزار تن و در آمريكا نزديك به سه ميليون تن به صرع يا حملات دوره‌اي الكتريكي داخل مغز، مبتلا هستند.
افراد بسياري با صرع به دنيا مي‌آيند اما اين بيماري در هر سني به ويژه پس از آسيب به سلولهاي مغزي بر اثر ضربه مغزي، مننژيت يا يك سكته مغزي خفيف، مي‌تواند بروز كند.
بيش از ۳۰درصد بيماران به “صرع دايم” مبتلا هستند. بدين معنا كه داروها نمي‌توانند از بروز تمام حملات آنها جلوگيري كنند و يا عوارض جانبي غيرقابل تحملي ايجاد مي‌كنند.
بيماران بسياري واجد شرايط براي قرار گرفتن تحت عمل جراحي هستند. در اين عمل بافت مغزي ناهنجار كه حملات را ايجاد مي‌كند، برداشته مي‌شود.
در معتبرترين مراكز، بيش از ۸۰درصد بيماراني كه تحت عمل جراحي قرار مي‌گيرند از حملات صرع خلاص مي‌شوند.
دكتر “پي. ديويد آدلسون” متخصص اعصاب در “بيمارستان اطفال پيتسبورگ” گفت، يك فناوري پيشرفته به جراحان اجازه مي‌دهد تا محل نقطه مشكل آفرين را بهتر مشخص كنند و بافت مغزي كمتري، يعني نصف ميزاني كه تنها چند سال پيش در رايج‌ترين جراحي صرع برداشته مي‌شد، بردارند.
دكتر “رابرت گامنيت” از “دانشگاه مينسوتا” كه رياست “انجمن ملي مراكز صرع” را بر عهده دارد، گفت، در اوايل دهه ۱۹۹۰تعداد جراحي صرع در آمريكا از هزار و ۵۰۰مورد تجاوز نمي‌كرد، اما اكنون اين تعدا به سالانه سه تا پنج هزار جراحي رسيده است.
با اينهمه به گفته او ۱۰۰تا ۱۵۰هزار نفر از مبتلايان صرع واجد شرايط براي جراحي در نظر گرفته مي‌شوند. اغلب مبتلايان به صرع به رغم مصرف دارو در سال دو تا پنج بار دچار حمله صرع مي‌شوند و به جاي اينكه به يك مركز صرع كه براي موارد پيچيده اختصاص مي‌يابد اعزام شوند به آنها گفته شده است كه با اين بيماري زندگي كنند.
تحقيق اخير نشان مي‌دهد، اگر مصرف دو دارو در هر سني نتواند صرع را كنترل كند فرصت بسيار كمي باقي مي‌ماند كه داروي ثالثي بتواند اين بيماري را مهار كند.
و مسئله وخيم‌تر اين است كه حملات صرع در كودكي مي‌تواند به تكامل كودك آسيب بزند كه برخي اوقات اين آسيب دائمي است.
مطالعه “كلينيك كليولند” كه ماه جاري در مجله “اطفال” منتشر شده است از جمله اولين مطالعاتي است كه جراحي بر روي كودكان كوچكتر از سه سال را بررسي مي‌كند و دريافته است كه حتي در ميان بيماران بسيار خردسال نيز جراحي مغز مي‌تواند زمينه را براي رشد عادي اين كودكان فراهم كند.
با وجود اين، همه بيماران مبتلا به صرع واجد شرايط براي عمل جراحي نيستند. حملات ممكن است از نقطه‌اي از مغز سرچشمه گيرد كه نتوان آنرا بدون خطر برداشت.
در همين راستا معاون آموزشي انجمن صرع ايران مي‌گويد، در درمان صرع اولويت اول با درمان دارويي است و در مواردي كه بيماري با دارو قابل كنترل نيست از روشهاي جراحي استفاده مي‌شود.
دكتر “پروين پور طاهريان” گفت، صرع يك بيماري قديمي است كه راههاي مواجهه و درمان آن به مرور تغيير و تكامل يافته است.
اين متخصص مغز و اعصاب در خصوص درمان‌هاي دارويي صرع مي‌گويد هدف از درمان دارويي، قطع يا به حداقل رساندن تعداد حملات تشنج، بدون ايجاد عوارض جانبي جدي و خطرناك است.
وي اضافه مي‌كند در درمان دارويي صرع بايستي بين “كنترل صرع” و “عوارض دارويي” تعادل مناسبي برقرار باشد.
پورطاهريان مي‌گويد انتخاب دارو به عوامل مختلفي از جمله سن بيمار، نوع تشنج، تداخل دارويي، سهولت مصرف دارو و عوارض دارويي بستگي دارد.
* درمان غير دارويي صرع (روش جراحي)
گاهي اوقات صدمات وارده به مغز بعد از مدتي سبب بروز حملات تشنجي مي‌شود علت اين امر بروز اختلالاتي در عملكرد سلولهاي قشري مغز است كه اين موارد شامل ضايعات مغزي ناشي از تومورها، سكته‌ها و ضربه‌هاي مغزي است.
انسانها در هنگام رشد دوره جنيني بسته به جنس، رشد مغزي متفاوتي دارند. مثلا تكامل مغزي در جنين دختر هنگام ۵ماهگي مرحله حساسي است در صورتي كه در جنين پسر اين تكامل در نه ماهگي رخ مي‌دهد.
بنابراين چون هنگام زايمان خطر نارسايي اكسيژن به مغز نوزاد وجود دارد اين خطر براي نوزاد پسر شديدتر است.
حساسترين قسمت مغز براي عبور اكسيژن، ناحيه گيجگاهي است بنابراين در موارد نارسايي اكسيژن حين زايمان اين ناحيه صدمه مي‌بيند و موجب بروز ضايعه‌اي در اين قسمت مي‌شود.
بعد از گذشت زمان طولاني كه ممكن است چند سال طول بكشد منطقه صدمه ديده دچار فرآيندي مي‌شود كه حملات تشنجي را ايجاد مي‌كند.
دكتر پورطاهريان مي‌گويد منطقي به نظر مي‌رسد كه با جراحي مغز و برداشت محل ضايعه بتوان تشنجات بيمار را كنترل كرد.
دكتر پورطاهريان در اين زمينه مي‌گويد روشهاي غير دارويي اين بيماري منحصر به مواردي است كه اولا بيمار به درمان دارويي پاسخ نداده باشد و ثانيا نوع و تعداد حملات صرع به شكلي باشد كه زندگي عادي فرد را از نظر فيزيكي و رواني مختل كرده باشد.
روشهاي جراحي شامل جراحي بر روي مغز، تحريك عصب واگ و رژيم كتوژنيك است.
يكي از روشهاي جراحي مغز در درمان صرع برداشتن محل اصلي توليدكننده امواج تشنجي است دكتر پورطاهريان در توضيح اين روش مي‌گويد گاهي امواج الكتريكي غيرطبيعي كه منجر به حملات تشنجي مي‌شوند از يك كانون موضعي مشخص منشا مي‌گيرند و سپس در تمام قشر مغز منتشر مي‌شوند در اين صورت برداشتن كانون مولد تشنج مي‌تواند از انتشار امواج صرعي و حملات باليني جلوگيري كند.
يكي ديگر از انواع جراحي مغز قطع راههاي ارتباطي در مغز است: گاهي امواج الكتريكي غير طبيعي از يك كانون دائمي و مشخص منشا نمي‌گيرند بلكه بطور منتشر در كل مغز شروع مي‌شوند.
پورطاهريان اضافه كرد در اينگونه موارد قطع راههاي ارتباطي بين دو نيمكره مغزي باعث قطع امواج منظم سراسري مغز شده و در نتيجه حمله صرعي كنترل مي‌شود اين روش در مورد صرع‌هايي مانند صرع آتونيك (حملات ناگهاني از دست رفتن تون عضله و افتادن لحظه‌اي و آني) كه يك كانون مشخص براي برداشتن وجود ندارد كاربرد دارد.
** تحريك عصب واگ : (VNS) VAGUS NERVE STMULATION
يكي ديگر از روشهاي درمان جراحي صرع است. تحريك عصب واگ روشي جديد در درمان صرعهاي غير قابل كنترل است و مي‌تواند در بسياري از مواقع حملات تشنجي را كاهش دهد.
اين مساله ثابت شده است كه عصب واگ به عنوان عصب دهم مغزي بيش از ۶۰ درصد توان سيستم بدن را جهت كنترل قلب، ريه‌ها و دستگاه گوارش به عهده دارد.
هنگامي كه اين عصب به طور ناخودآگاه از طريق سيستم‌هاي داخلي مغز تحريك مي‌شود موجب كاهش ضربان قلب و افزايش حركات روده مي‌شود.
در حقيقت بايد گفت عملكرد اين عصب در زماني كه انسان نياز به آرامش و آسايش دارد و از طرف هيچ عامل خارجي تهديد نمي‌شود حداكثر توان خود را خواهد داشت.
در اين روش يك محرك كوچك زير پوست گردن نزديك عصب واگ در قسمت چپ گذاشته مي‌شود اين محرك، عصب واگ را در فواصل زماني معيني تحريك مي‌كند و با انتشار اين تحريكات از طريق عصب به مغز فعاليت تشنجي متوقف مي‌شود.
*** يكي ديگر از روشهاي درمان صرع رژيم كتوژنيك است:
از قرنها پيش روزه‌داري‌هاي خاص و طولاني مدت در درمان بسياري از بيماري‌ها از جمله صرع به كار گرفته شده است.
مشاهده تاثير مثبت اين نوع روزه‌داريها بر روي كنترل حملات تشنجي، منجر به استفاده علمي و باليني رژيم‌هاي خاص از سال ۱۹۲۰شد كه به رژيم كتوژنيك معروف شد.
در اين رژيم غذايي كربوهيدراتها محدود شده و ۸۰تا ۹۰درصد كالري از طريق چربي به بدن مي‌رسد از سوخت و ساز چربي در كبد، موادي آزاد و وارد خون مي‌شود كه كتون ناميده مي‌شوند.
در اين رژيم با توجه به اينكه كربوهيدارت بسيار كمي به بدن مي‌رسد سلولهاي مغزي مواد كتوني موجود در خون را جذب مي‌كنند و از آنها براي سوخت و ساز فعاليت خود استفاده مي‌كنند.
دكتر پورطاهريان در ادامه گفت و گو با ايرنا افزود اين تغيير متابوليسم باعث افزايش “گابا” مي‌شود كه نوعي واسط شيميايي در مغز است و اثر مهاري بر روي حملات تشنجي دارد.
به گفته اين متخصص مغز و اعصاب رژيم كتوژنيك در كودكان بين يك تا دوازده سال بخصوص گروه سني ۲تا ۵سال موثر است و باعث كاهش تشنجات در نيمي از بيماران مي‌شود.