عوارض ايمنسازي واكسيناسيون و چگونگي برخورد با آن (مرجع كامل اطلاعات )

عوارض ايمنسازي

 

هدف ايمنسازي حفاظت فرد و جامعه در برابر بيماريهاي قابل پيشگيري با واكسن است . گر چه واكسنهاي مورد استفاده از نظر ميزان اثر بخشي بسيار مورد اطمينان هستند و عوارض جانبي ناچيز دارند اما بطور كلي هيچ واكسني بدون عارضه نيست . عوارض ممكن است خفيف و گذرا باشد و يا شديد و نادر كهتهديد كننده سلامتي كودك است .

براي افزايش پذيرش ايمنسازي و بالا بردن كيفيت خدمات بايد مراقبت از اثرات نامطلوب شديد حاصل از ايمنسازي به عنوان بخشي تلفيقي در برنامه تلفيقي در برنامه ايمنسازي منظور گردد . با توجه به كاهش بيماريهاي قابل پيشگيري با واكسن در اثر توسعه ايمنسازي توجه بيشتري به عوارض واكسن شده است . براي مثال در كشوري كه سالها فلج اطفال ريشه كن شده عوارض اين واكسن ( ۱مورد در ۳ ميليون ) بيشتر از قبل جلب مشاركت نظر ميكند . مراقبت عوارض ايمنسازي به مفهوم پايش سلامت ايمنسازي است و به اعتبار برنامه ايمنسازي كمك ميكند . با اجراي اين برنامه ميتوان از ايجاد تشنج در جامعه در اثر عوارض واكسن جلوگيري نمود .

طبقه بندي :

معمولاً هر پيامد متعاقب ايمنسازي عارضه ايست كه پس از ايمنسازي بوجود آمده و عقيده بر آن است كه علت آن ايمنسازي است .

الف ) واكنش به واكسن :

اين موارد جزء لاينفك واكسن ميباشد و در صورتي كه واكسن بصورت صحيح داده شود نيز بوجود خواهد آمد .

ب ) اشتباه در برنامه :

 تزريقات غير استريل ـ عدم تهيه صحيح واكسن ـ تزريق در محل نادرست ـ حمل و نقل غير صحيح ـ بي توجه اي به موارد منع مصرف

ج ) همزماني با واكسن :

 مربوط به ايمنسازي نيست و بيماري يا عارضه اي است كه با واكسيناسيون بروز ميكند د ) واكنش تزريقات : اضطراب و تشويق در اثر استرس و يا در تزريقات

ه ) واكنش ناشناخته :

 كه هنوز علتي براي آن مشخص نشده است .افزايش پاسخ ايمني بدن ميشوند ( بخصوص در واكسن ثلاث ) معمولاً عوارض واكسن در يك تا دو روز بعد از ايمنسازي اتفاق ميافتد ( بجزء واكسن MMR كه ۱۲ ـ ۶ روز بعد از ايمنسازي اتفاق ميافتد . واكنش موضعي شامل درد و تورم و قرمزي محل تزريق است كه در ثلاث و يادآور واكسنها تا ۸۵درصد ميرسد . د. هفته پس از ايمنسازي ب ث ژ واكنش بصورت پاپول بوده كه محل زخم شده پس از چند ماه بهبود يافته و اسكار باقي ميگذارد . واكنشهاي عمومي شامل تب بوده كه به ۱۰ درصد واكسيناسيون ميرسد . ولي در بعضي واكسنها ( ثلاث ) تا ۵۰ درصد نيز ميرسد . در ۱۵ ـ ۵ درصد كساني كه سرخك دريافت ميكنند واكنشهايي مانند وراش و التهاب ملتحمه مشاهده ميشود .

واكنش نظير تورم غده پاروتيد در اثر واكسن اوريون و درد وفاصل و تورم غده لنفاوي ناشي از واكسن سرخجه تا ۱ درصد نيز ديده ميشود . علايم عمومي واكسن پوليو در كمتر از يك درصد به شكل اسهال سردرد و در د عضلاني است .

عوارض خفيف و شايع واكسن و درمان آنها:

واكسن	عوارض موضعي ( درد ـ ورم ـ قرمزي )	تب بالاي ۳۸ درجه سانتي گراد	علائم موضعي
ب ث ژ	۹۵ ـ ۹۰%	ـ ـ ـ ـ	ـ ـ ـ ـ
هموفيلوس آنفلوانزا	۱۵ ـ ۵%	۱۰ ـ ۲ %	ـ ـ ـ ـ
هپاتيت ب	بزرگسالان حدود ۱۵ درصد و خردسالان حدود ۵%	۶ ـ ۱%	ـ ـ ـ ـ
MMR	حدود ۱۰%	۱۵ ـ ۵%	۵% ( راش )
Opv	ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ	كمتر از ۱ درصد	كمتر از ۱ درصد
Td/DT/T	حدود ۱۰ درصد	حدود ۱۰ درصد	حدود ۲۵ درصد
سياه سرفه ( ثلاث )	تا ۵۰ درصد	تا ۵۰ درصد	تا ۵۵ درصد
درمان	كمپرس آب سرد در محل تزريق ـ مسكن و تب بر	معاينات اضافي ـ لباسهاي مناسب ـ پاشويه ـ مسكن و تب بر	مايعات تا ۵۵ درصد اضافي ـ مسكن و تب بر

ـ علائم عمومي شامل سردرد ـ اسهال و در عضلاني

ـ ميزان عوارض موضعي دزهاي يا دارو بين ۸۵ ـ ۵۰ درصد افزايش پيدا ميكند .

واكنش هاي نادر و شديد و فاصله و ميزان بروز واكنش ها:

واكسن	واكنش	فاصله تزريق	تعداد دز به واكنش	واكنش در يك ميليون دز
ب ث ژ	لنفادنيت چركي	۶ ـ ۲ ماه	۱ در هزار	۱۰۰۰ ـ ۱۰۰
ب ث ژ	التهاب استخواني ب ث ژ	۱۲ ـ ۱ ماه	ا در ۳۰۰۰ تا ۱ در صد ميليون	۳۰۰ ـ ۱%
ب ث ژ	عفونت منتشر ب ث ژ	۱۲ ـ ۱ ماه	يك در يك ميليون	۵۶/۱ ـ ۹/۰
آنفلوانزا	شناخته شدن نيست	ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ	ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ	ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ
هپاتيت ب	آنا فيلاكسي	۱ ـ ۰ ساعت	يك در ۶ تا ۹۰۰۰۰۰	۲ ـ ۱
M/ MMR/MR	تشنج ناشي از تب	۱۲ ـ ۶ روز	يك در ۳۰۰۰	۳۳۰
//         //	كاهش پلاكتها ( ترومبوسيتوپني )	۳۵ ـ ۱۵ روز	يك در ۳۰۰۰۰	۳۰
//             //	واكنش آنافيلاكتيك ( آلرژي شديد )	۲ ـ ۰ ساعت	يك در ۱۰۰۰۰۰	۱۰
//         //	آنا فيلاكسي	۱ ـ ۰ ساعت	يك در ۱۰۰۰۰۰۰	۱
//             //	آنسفالوپاتي	۱۲ ـ ۶ روز	كمتر از يك در يك ميليون	كمتر ازيك

 

واكنش شديد و نادر :

 ( شامل تشنج ـ ترومبوسيتوپني ـ آنا فيلاكسي و آنفالوپاتي ـ عفونت منتشر ب ث ژ ـ واكنش آنا فيلاكتيك ـ لنفادنيت چركي )

آبسه استريل :

 ۱ . وجود آلومينيوم در واكسن ثلاث ۲ . تكان ندادن كافي ويال قبل از استفاده ۳ . تزريق سطحي واكسن ۴ . يخ زدگي واكسن ( شيوع اين عارضه كم و يك درصد هزار تزريق است )

پيامدهاي نا مطلوب دستگاه عصبي مركزي :

فلج حاد ـ آنسفالوپاتي ـ آنسفاليت ـ مننژيت ـ تشنج

عوارض شديد :

 شامل مرگ در عرض يكماه بعد از ايمنسازي و يا بستري شدن در بيمارستان كه به واكسيناسيون نسبت داده شود .

شوك آنا فيلاكسي :

واكنش شديد و با شروعي سريع است كه با كلاپس گردش خون مشخص ميشود و علامت اوليه اريتم منتشر و كهير است و بدنبال آن انسداد تحتاني و يا فوقاني سيستم تنفس است و در حالت شديدتر رنگ پريدگي ـ اختلال سطح هوشياري و افت فشار خون است . درمانم آن با آدرنالين ميباشد . معمولا واكنشهايي شديد بروز سريع دارند و بمدت ۱۰ دقيقه پس از ايمنسازي بوجود ميايند لذا بايد تمام واكسينه شده ها را ۱۰ تا ۲۰ دقيقه پس از ايمنسازي تحت نظر بگيريد .

چگونگي درمان با آدرنالين :

دز آدرنالين ۱ در ۱۰۰۰ ( ۱./۰ ميلي گرم / كيلوگرم تا حداكثر ۵/۰ ميلي ليتر اگر وزن بيمار را ندانيم :

كمتر از ۲ سال : ۰۶۲۵/۰ ميلي ليتر ۱۶/۱ آمپول

۵ ـ ۲ سال : ۱۲۵/۰ ميلي ليتر ۸/۱ آمپول

۱۱ ـ ۶ سال : ۲۵/۰ ميلي ليتر ۴/۱ آمپول

بيش از ۱۱ سال : ۵/۰ ميلي ليتر ۲/۱ آمپول

نحوه گزارش دهي :

بوسيله فرمهاي مخصوص گزارش دهي انجام ميشود كه شامل فرم هاي ۱ ـ ۲ ـ ۳ ـ ۴ ميباشد كه فرم شماره ۱ و ۲ براي كليه عوارض تكميل ميشود و فرم شماره ۱ و ۲ و۳ براي عوارض فوري گزارش ميگردد و فرم شماره ۴ در واحد بيماريهاي واگير تكميل ميگردد . پس از انجام واكسيناسيون چنانچه فردي مراجعه و عارضه اي را به واكسيناسيون ارتباط داد آن علامت را عارضه تلقي نموده و گزارش نمائيد .

چه عوارضي بايد گزارش شوند ؟

ـ كليه شوك هاي كه در مدت ۲۴ ساعت پس از واكسيناسيون رخ دهند .

ـ كليه آبسه هاي محل تزريق واكسن كه در مدت ۷۲ ساعت پس از واكسيناسيون رخ دهند .

ـ لنفاديت ناشي از واكسن BOG در هر زمان پس از تزريق واكسن كه ايجاد شوند بايد ظرف ۲۴ ساعت گزارش شوند حتي اگر عارضه بوجود آمده ۶ ماه پس از تزريق واكسن باشد .

ـ عوارض موضعي شديد يا غير شديد كه در مدت ۷۲ ساعت پس از واكسيناسيون رخ دهند .

ـ بروز تب بالاتر از ۵/۳۸ درجه سانتيگراد زير بغلي كه در مدت ۷۲ ساعت پس از واكسيناسيون رخ دهند .

ـ فلج متعاقب دريافت هر نوع واكسن به ويژه واكسن فلج اطفال كه در مدت يك ماه پس از واكسيناسيون رخ دهد .

ـ بروز تشنج كه در مدت ۷۲ ساعت پس از واكسيناسيون رخ دهند .

ـ درد مفاصل ( آلرژي ) كه متعاقب واكسيناسيون رخ دهد .

ـ جيغ زدن مداوم يا بي قراري كه بيش از ۳ ساعت به طول انجامد .

ـ بروز استفراغ مكرر

ـ كليه موارد مرگ كه در فاصله ۴ هفته پس از واكسيناسيون اتفاق افتد و هيچ بيماري خاص يادليل قابل قبول ديگري براي مرگ در دسترس نباشد .

ـ ساير رويدادهاي غير معمول كه تصور مي رود مربوط مربوط به واكسيناسيون باشد و در طي چهار هفته پس از واكسيناسيون اتفاق افتد .

ـ ساير عوارض و واكنشها از قبيل حساسيتهاي پوستي ، كاهش سطح هوشياري ،تنگي نفس ، بي قراري نيز در صورت وقوع بايد حتماً گزارش شوند .

در چه فاصله اي پس از اطلاع از عارضه بايد مورد را گزارش كرد ؟

الف ) عوارض زير عوارض فوري تلقي شده و بايد حداكثر تا ۲۴ ساعت پس از اطلاع گزارش شوند :

۱ . كليه موارد مرگ ناشي از واكسيناسيون

۲ . كليه موارد بستري شدن در بيمارستان به علت عارضه ناشي از واكسيناسيون

۳ . كليه آبسه هاي محل تزريق

۴ . ساير عوارض اگر چنانچه موجب نگراني جامعه شده باشد .

ب ) عوارض غير فوري

ساير عوارض غير فوري تلقي شده و بايد در پايان هر ماه گزارش شود